Reja:
Davlat shakllari tushunchasi.
Davlat boshqaruv shakli umumiy tushunchasi va uning mohiyati.
Davlat tuzilishi shakli tushunchasi va uning mohiyati.
4. Siyosiy rejim tushunchasi va turlari.
Davlat shakllari
O‘zbekistan Respublikasi chuqur ijtimoiy-siyosiy islohotlar davrini boshidan kechirmoqda: mamlakat iqtisodiyoti bozor munosabatlariga o‘tmoqda; jamiyatda umuminsoniy qadriyatlar borgan sari ko‘proq qaror topmoqda; shaxs huquqlari va erkinliklarini, sha’ni va qadr-qimmatini himoya qilish davlatning burchiga aylanmoqda. Respublikada demokratik huquqiy davlat barpo etish va adolatli fuqarolik jamiyatini qaror toptirish jarayoni kechmoqda. Bugungi kunda yuz berayotgan jamiyatimizdagi o‘zgarishlar bizni ko‘pchilik tushunchalar, atamalarni qaytadan idrok etishimizga va hatto qadriyatlarni qayta baholash bilan shug‘ullanishga undamoqda. Boshqacha bo‘lishi ham mumkin emas. Zero, davlat va huquq nazariyasi sobiq ittifoq sharoitida ma’muriy buyruqbozlik tizimining g‘oyaviy asosi va ximoyachisi vazifasini bajarganligi sababli, u albatta, qayta idrok etilishiga muxtojdir. Bundan tashqari, bugungi kundagi jamiyatimiz taraqqiyotiga xos yangiliklar, davlat va huquq tushunchasi, ularning mohiyati, tasnifi, vazifalarini yangicha talqinda tubdan qayta ko‘rib chiqishni zamon taqozo etmoqda.
Mening fikrimcha agar talaba davlat va huquq nazariyasi fanini to‘la va chuqur o‘rganib olsa, uning umumiy darajasi, huquqiy ongi, atrofda kechayotgan siyosiy jarayonlarni tushunish layoqati talab darajasida bo‘ladi. Chunki bu fan, talabaga nafaqat yuridik bilimlar beribgina qolmay, balki uning huquqiy madaniyati, huquqiy ongini hamda huquqiy tafakkurini shakllantirishga ilmiy informatik baza bo‘lib hisoblanadi. Bundan tashqari davlat va huquq nazariyasi fanining asosiy tushunchalarini yaxshi o‘zlashtirish asosida talabada siyosiy madaniyat, siyosiy ong va siyosiy tafakkur shakllanishi ham shubhasizdir, chunki davlat-huquqiy hodisalar ayni paytda siyosiy-ijtimoiy hodisalardir. Oddiyroq qilib aytadigan bo‘lsak, davlat-huquqiy hodisalar siyosat bilan bog‘liqdir. Bo‘lajak yurist uchun esa huquqiy va siyosiy madaniyat, tafakkurning kasbiy shakllanishida bag‘oyat katta ahamiyat kasb etadi. Shuning uchun ham, mening fikrimcha bakalavriatning birinchi kursida davlat va huquq nazariyasini chuqur o‘rganish o‘ta muhimdir. Mana shu yuqorida aytilgan fikrlar mening davlat va huquq nazariyasi fanidan kurs ishi yozishimga sabab bo‘ldi. Davlat va huquq nazariyasi o‘quv kursi mavzulari ichidan men davlat shakllari mavzusini tanladim. Chunki, davlatni tushunishda uning shakllarini bilish alohida ahamiyatga ega. Zero, davlat shakli davlat yo‘li bilan uyushgan jamiyatda davlat hokimiyatini kim tomonidan amalga oshirilishini, uning tuzilishi qanday mezonla asosiga qurilganligini hamda davlat boshqaruvida demokratizmning qay darajada qaror topganligini belgilaydi.
Davlat shakllari insoniyatni qadimdan qiziqtirib kelgan muammolardan biri hisoblanadi. Ushbu muammolar, ya’ni davlat shakllari masalasi meni juda qiziqtiradi. Yurtboshimiz Islom Abdug‘aniyevich Karimov aytganlaridek: “Har bir davlat – betakror ijtimoiy hodisadir. U har qaysi xalq tarixiy va ma’naviy taraqqiyotining xosilasidir...”.
Har bir davlat shaklida shu davlatning tarixi, an’anlari, mentaliteti o‘zining ifodasini topadi. Ayni paytda har bir kishilik jamiyati taraqqiyotidagi ijtimoiy – iqtisodiy bosqichlar o‘ziga xos davlat shakllarini maydonga chiqaradi. Shu sababli davlat shakllari, ya’ni monarxiya – mutloq, cheklangan, konstitutsiyaviy, dualistik, federativ, konfederativ, prezidentlik, parlamentar – shakllarining har biri o‘ziga xos hususiyatga ega bo‘lib, ularni o‘rganish, taqqoslash qiziqarli jarayondir.
Do'stlaringiz bilan baham: |