Davlat shakllari

Hukumatning tashkil etilishiga qarab respublika ikki xil bo‘ladi:

1. 
   Prezidentlik Respublikasi;
   
2. 
   Parlamentar Respublika.
   

Prezidentlik Respublikasi. Bunday davlat boshqaruv shaklida hukumat faqat prezident oldida o‘z faoliyati to‘g‘risida doimo hisob berib turadi, parlament oldida mas’ul emas.

Bu shundan kelib chiqib belgilanganki, parlament hukumat tarkibini tuzmaydi va unga ishonchsizlik huquqiga ham ega emas.

Chunki prezidentlik Respublikasida qonunchilik va ijro etuvchi hokimiyat o‘z vakolatlarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri xalqdan oladi. Prezident ijroiya hokimiyat boshlig‘i sifatida xalq tomonidan saylanadi va buning natijasida davlat boshlig‘i funksiyasini ham amalga oshirish huquqiga ega bo‘ladi.

Demak, dualistik Respublika shaklidagi davlat boshqaruvida prezident davlat boshlig‘i funksiyasini amalga oshira borib, Bosh Vazir lavozimini ham egallaydi.

Ushbu davlat boshqaruvi shaklining asosiy belgisi – hukumatning o‘z siyosiy faoliyati to‘g‘risida parlament oldida javobgarligining belgilanmaganligidandir. Parlament hukumat a’zolarini qonunni buzgan taqdirda ham o‘z lavozimidan ozod etishga haqli emas. Hukumat o‘z faoliyatini olib borishda parlamentning ishonchiga yoki ishonchini yo‘qotishdan qo‘rqmaydi. Shuning uchun ham prezidentlik Respublikasidagi dualistik boshqaruv shaklida prezident bir siyosiy partiyadan, hukumat boshqa bir siyosiy partiya vakillaridan iborat ekanligi kamdan-kam davlatlarda uchraydi. Eng rivojlangan davlatlarda prezident va hukumat a’zolari bir partiyaning vakillari hisoblanadi. Ular o‘z faoliyatini bo‘ysinish asosida tashkil etadilar va davlatning siyosiy rejimini belgilaydilar. Agar qonunga xilof xatti-harakatlari davlat ahamiyatiga molik masalalarda yomon oqibatni keltirib chiqarsa, parlamentning impichment (ishonchsizlik) huquqi kuchga kirishi mumkin.

Prezidentlik boshqaruv shaklining zaif joylari ham mavjud. Bunday boshqaruvda hokimiyatning ijroiya va qonun chiqaruvchi tarmoqlari orasida ziddiyat bo‘lishi, konstitutsiyaviy inqiroz ehtimolini rad etmaydi.