Датчиклар

Электромагнит ва сиғим датчиклари. Электромагнит датчиклар тузилишининг асосида электромагнит индукция ҳодисаси, яъни ўзгарувчан магнит майдони таъсирида электр юритувчи кучнинг пайдо бўлиши ётади.
Электромагнит датчиклар:

• 
  Индуктив;
  
• 
  Трасформаторли;
  
• 
  Индукцион датчик турларига бўлинади.
  

Параметрик ҳисобланган индуктив датчикларда ўлчанаётган катталик таъсирида ишчи ўрами (чўлғам)нинг индуктивлиги ўзгариб боради.

Силжиш индуктив датчиклари схемаси 1.9 - Расмда берилган. Темир ўзак 3 ни чўлғам (катушка) 2 ичига киргизганда ( а схема) ёки ўзак 4 темир ўзак 3 га яқинлашиши (схема б) билан чўлғамнинг индуктивлиги ва унинг ўзгарувчан электр токига қаршилиги ошади.
Трансформаторли датчиклар ўлчанаётган катталикни иккала ўрам(чўлғам)нинг ўзароиндуктивлигига ўзгартиради, қолган ҳолатларда юқоридагидек.

Сиғим датчикларида (1.10-Расм) ўлчанаётган физик катталикларнинг ўзгариши электр параметр – конденсатор сиғимининг ўзгаришига олиб келади.
Маълумки, ясси конденсаторнинг сиғими


_(1.8)

бу ерда ε_о – вакуумнинг диэлектрик доимийси; ε_с – қопламалар орасидаги диэлектрик муҳитнинг ўтказувчанлиги; S – ўзаро ёпиладиган қопламалар юзаси; d – қопламалар оралиғидаги масофа.

Фотодатчиклар ёруғлик таъсирида ўз қаршилигини ўзгартирадиган ёки потенциаллар фарқини юзага келтирадиган қурилмалардир. Фотодатчиклар ички фотоэффект, ташқи фотоэффект (фоторезисторлар) ва вентилли ( фотодиодлар, фототранзисторлар) турларда бўлади.
Фоторезисторлар ёруғлик нурлари таъсирида ўз қаршилигини ўзгартирадиган ярим ўтказгич модда қатламидан ташкил топган. Фотодиод ва фототранзисторларда ёруғлик нурлари ярим ўтказгичларнинг р-п ўтишига таъсир этиб, унда электрик потенциаллар фарқи генерациясини ва р-п ўтиш ўтказувчанлигининг ўзгаришини ҳосил қилади.