Датчиклар

Қаршилик датчиклари.
Қаршилик датчикларининг ишлаш принципи ўлчанаётган катталик таъсирида улар актив электр қаршилигининг ўзгаришига асосланган.
Маълумки, R ўтказувчининг қаршилиги

м уносабат билани фодаланади, бунда ρ-солиширма қаршилик ом·мм; l– ўтказувчининг узунлиги мм, S – кўндалангкесимюзасимм².
Иш принципига кўра энг оддий ўзгарткич – силжиш реостат датчигидир (Расм 1.5). Бунда силжигичнинг реостат 2 бўйича ҳаракати Х силжишга пропорционал бўлган R_х қаршиликнинг ўзгаришига олиб келади.

Реостатнинг чиқиш клеммаларига истеъмол манбаи U_п ва А иккиламчи асбобни улаб, ўлчов занжиридаги ток кучининг ўзгаришига қараб Х силжиш катталигини аниқлаш мумкин.

Реостатли ўзгартиргичлар турли хил конструктив кўринишга эга бўлиб, машинанинг ҳар хил ишчи ва ростловчи органларининг силжишини ва бошқа параметрларни назорат қилиш учун ишлатилади.
Реостатли ўзгартиргичлардан – механик куч датчиклари (Расм 1.6), суюқлик сатҳини ўлчашда (Расм 1.7), суюқлик ёки газ босимини ўлчовчи датчиклар (Расм 1.8) ва бошқаларда кенг фойдаланилади.




Расм 1.6. Механик куч датчиги. Расм 1.7. Суюқлик сатҳи ўлчагичи.
Механик куч датчигининг (Расм 1.6), сезувчи элементи сифатида деформацияси таъсир этаётган Q кучга пропорционал бўлган пружина ишлатилади. Босим датчигида (Расм 1.8), ўзгартиш даражаси бир мунча кўпроқ. Унда суюқлик босими Р сезгир элемент – мембрана 2 томонидан сезилади, кейин пружина 3 ёрдамида силжишга ўзгартирилади.

Мазкур силжиш ўз навбатида ричаг 5 орқали Р босимга пропорционал равишда ўзининг R_р қаршилигини ўзгартирадиган реостат 7 нинг силжигичи 6 га таъсир этади.

Ўтказувчи электр қаршилигининг ўзгариши нафақат силжувчи контактнинг кўчиши, балки ўтказувчининг деформацияси, уни солиштирма қаршилигининг ўзгариши ва бошқалар ҳисобидан бўлиши мумкин.