Дастурлаш асослари

Биографик жиҳатлар 
қаторига 
шахснинг ижтимоий-иқтисодий мавқеи
ва унинг 
маълумоти даражаси
ни киритиш мумкин. бошқарув фаолиятини 
муваффақиятли амалга оширишда мавқе ва маълумот ҳам муҳим омил саналади. 
бизнес бошқаруви соҳасидаги олим р. стогдилл муаллифлигидаги «бошқарув 
қѝлланмасида» таъкидланишича, муваффақиятли бошқарув ва шахснинг 
ижтимоий-иқтисодий мавқеи ѝртасидаги боғлиқлик 94% га тенг ҳамда маълумоти 
ѝртасидаги боғлиқлик эса, 88% га тенгдир. япониялик тадқиқотчи т. коно 
маълумотига кѝра, оддий япон менежери, албатта, мухандислик мутахассислиги 
ѐки ижтимоий фанлар бѝйича университет дипломига эга бѝлиши шарт. кѝп 
ҳолларда менежерлар икки мутахассислик дипломига эга бѝлса, бир қатор етакчи 
бизнесменлар ва йирик раҳбарларнинг биографик таҳлили уларнинг юқори 
маълумотга эга эканликларидан далолат беради.
Шахснинг ижтимоий-иқтисодий мавқеи раҳбарлик фаолиятини бажаришида 
кучли омил ҳисобланади. Бунинг аҳамияти айниқса, шарқ маданияти мисолида 
яққол кѝзга ташланади. Ҳудудимиздаги оддий фуқаро раҳбар шахсида нуфузли, 
ѝзига тѝқ ва тѝла-тѝкис инсонни кѝришни хоҳлайди. Раҳбар майда иқтисодий 
муаммоларни бемалол ҳал қила олиши, катта ижтимоий алоқаларга молик 
эканлиги билан ҳамда ѝз ақлий қобилияти, тажрибаси бѝйича бошқа ходимлардан 
устун туриши лозим. Раҳбарнинг ижтимоий-иқтисодий мавқеи дастлабки 
пайтларда етакчи ролини ѝйнайди. Кейинчалик эса у ҳақдаги бѝлган жамоа 
тасаввури раҳбарнинг вазифаларни адо этиш қобилиятига бориб тақалади. Аммо, 
шахс шаклланган муҳитнинг раҳбарликка, шунингдек, оилавий анъаналарнинг 
бошқарув қобилияти ривожланишига таъсирини ѝрганиш ҳам ѝта аҳамиятлидир. 
Ҳақиқатан, раҳбар оиласида туғилиш, улғайиш давомида ота тажрибасини 
ѝзлаштириш доминантликка, яъни устунликка мойилликнинг шаклланишига асос 
бѝлиши мумкин. Бизнес бошқаруви соҳасидаги олим Ф.Фидлер таърифи бѝйича 
«компания президенти бѝлишнинг энг ишончли омили – компанияга эгалик 
қиладиган оилада туғилишдир». Лекин, Ли Якокка каби буюк менежернинг 
биографияси тамоман юқоридаги таърифни инкор этади. Бинобарин, бу шахс 
раҳбарликнинг паст қатламларидан, унинг энг юқори чѝққиларига кѝтарилди.

---

94 
Бир қатор машҳур тадбиркорлар ѝтмишини таҳлил этиш натижасида 
аниқландики, уларнинг кѝпчилиги оилада тѝнғич фарзанд бѝлиб ѝсишган. 
Дарҳақиқат, оилада тѝнғичлик ѝз мавқеига кѝра маълум масъулият ҳам демакдир. 
Ўзбек оилаларидаги кѝпболалик шароити тѝнғич фарзандга ота-онага мададкор 
бѝлиш, кичикларга раҳнамолик қилиш ва назоратни ѝз бѝйнига олишини тақозо 
этади. Бу эса шаклланаѐтган шахснинг ташкилотчилик ва назоратга бѝлган 
имкониятини янада оширади, келгуси фаолиятида ѝз-ѝзини идора эта олиш 
қобилиятини шакллантиради.