Дастурлаш асослари

9.Кузатувчан бўлинг. 
Сѝзловчининг нутқсиз сигналларини кузатинг,чунки 
эмоционал,ҳиссий мулоқот мулоқотнинг катта қисмини ташкил қилади. 
10.Мулоқот учун масъулиятдан қочманг. 
Мулоқот икки тарафлама 
жараѐн,уни икки киши амалга оширади ва навбати билан тингловчи ролини 
бажаришади.Суҳбатдошингизга ѝзингизнинг ҳақиқатан ҳам уни тинглаб 
тушунаѐтганингизни кѝрсата олинг. Бунга аниқловчи саволлар,фаол ҳиссий 
муносабат билан эришиш мумкин. Агар ѝзингиз айтмасангиз, суҳбатдошингиз 
қандай қилиб Сиз уни тушунаѐтганлигингизни билиши мумкин? 
11.Сабр-тоқатли бўлинг, суҳбатдошингизни сўзини бўлмаслик учун 
етарлича вақт топинг. 
12.Ҳиссиѐтларингизни жиловланг. 
Асабийлашган одам аксарият сѝзларни 
нотѝғри талқин қилади. Ўз-ѝзингизга қулоқ солинг. Сизнинг ташвишингиз ва 
ҳиссий кечинмаларингиз тинглашга ҳалақит беради. Агар суҳбатдошингизнинг 
нутқи ва ҳулқи Сизнинг ҳиссиѐтларингизга ―тегиб‖ кетаѐтган бѝлса, бу ҳақда унга 
билдиринг, бу ҳаракатингиз вазиятни ойдинлаштириб, Сизнинг тинглашингизни 
осонлаштиради. 
13.Танқид қилишда эхтиѐт бўлинг, баҳо берманг. 
Суҳбатдошингизга 
нисбатан маъқулловчи реакцияни сақланг.Сизнинг маъқуллашингиз унга ѝз 
фикрини аниқроқ баѐн қилишга ѐрдам беради.Сизнинг ҳар қандай салбий 
реакциянгиз суҳбатдошингизнинг ҳимоя реакциясига, ѝзига ишончсизлик ва 

---

87 
хавотирига сабаб бѝлади. 
14.Суҳбатдошингизнинг мақсадини тушунинг. 
Ёдингизда тутинг, аксарият 
суҳбатдан мақсад-ѐки Сиздан реал бирор нарса олиш, ѐки Сизнинг фикрингизни 
ѝзгартириш, ѐки Сизни бирор нарса қилишга мажбур қилишдан иборат. Бундай 
ҳолатда энг яхши жавоб-Сизнинг ҳаракатингиздир. 
15.Салбий одатлар эшитиш жараѐнини қийинлаштиради. 
Ўзингизнинг 
эшитиш одатларингизни, кучли ва кучсиз томонларингизни, йѝл қѝяѐтган 
ҳатоларингиз характерини аниқлашга ҳаракат қилинг. Одамлар ҳақида шошиб 
хулоса чиқармаяпсизми? Диққатингизни кѝпроқ суҳбатдошингизнинг ташқи 
қиѐфаси ва нутқидаги камчиликларига қаратмаяпсизми? Сизда одамга қарамасдан 
эшитиш одати йѝқми? Тез-тез суҳбатдошингизни бѝлиб қѝйиш одатингиз йѝқми? 
Бошқа ташвишлар ҳақида ѝйлаб, ѝзингизни гѝѐ эшитаѐтгандай қилиб 
кѝрсатмайсизми? Охиригача эшитмаган нарсангиз ҳақида пала-партиш баҳо ва 
хулосалар қилмайсизми? 
Одатларингиз ҳақидаги билимларингиз – уларни такомиллаштириш йѝлидаги 
биринчи қадамингиздир.