Дастурлаш асослари

Б.Басс ва Д. Барретта фикрича,
бундай вазиятда уч омилни 
ҳисобга олиш лозим: биринчидан - раҳбар шахсини, иккинчидан – ходимларни, 
учинчидан – гуруҳ олдида қандай вазифалар турганлигини.
Партисипативлик услубини қѝллай оладиган раҳбар шахси ҳақида гапирсак, 
у авваламбор, ѝзига ишонган инсон, ѐши катта, маълумот даражаси ҳам юқори, 
ходимидаги ташаббус ва интилишни қадрлайди, ундан ижодий ѐндошув ва 
қадриятларга содиқликни кутади. Ходимга тегишли бѝлган характер хислатлари
кѝп жиҳатдан бу услубни қѝллаш доирасини кенгайтириши мумкин. Бу тоифа 
ходимларга қуйидаги хислатлар тегишлидир: юксак билим ва малакага эга бѝлиш, 
мустақил фикрлашга интилиш, ижодий салоҳиятга эгалик, ишга катта 
қизиқишнинг мавжудлиги ҳамда истиқболдаги мақсадга йѝналганлик, жамоада 
тенг муносабатларга интилиш. Бундай ходим учун унинг ташкилот ҳаѐтига 
қѝшаѐтган улушини баҳолаш мезони – ҳамкасабалари фикридир. Бундай ходим 
одатда ташкилотда юқори мавқега эга. Партисипативлик услубини қѝллаш 

---

107 
имкониятининг учинчи манбаи – гуруҳ олдида турган вазифадир. Бу вазифа 
қуйидаги тавсифларга эга бѝлганда ушбу услуб орқали мақсадга эришиш мумкин: 
а) масала ечимлари кѝплиги, агар уни ҳар хил йѝллар билан ҳал этиш имкони 
бѝлса; 
б) назарий таҳлил талаб этувчи ва юксак махорат орқали ҳал этилувчи; 
в) уни бажариш учун ѝрта меъѐрдаги ички зѝриқиш талаб этилса. 
Лекин партисипатив услубни қѝллашга баъзи бир омиллар тѝсиқлик қилади. 
Хусусан:
а) раҳбар ѝз ваколатларини ходимлар билан бѝлишишни истамаганда;
б) ходим касбий махоратининг пастлиги, ѝз кучига ишонмаслиги, бирон 
ишни мустақил бажаришдан чѝчиши;
в) ташкилотда маълумот алмашуви ѐмонлиги натижасида зарур қарор ишлаб 
чиқиш имкониятининг йѝқлиги;
г) ижтимоий рағбатлантириш сустлиги натижасида ҳамкорлик муносабатлари 
шаклланмаганлиги;
д) вазифани бажариш учун сарфланадиган вақтнинг камлиги;
е) вазифанинг ҳал этилиши авторитар услубни талаб этадиган алоҳида 
вазиятларда.