Дастурлаш асослари

Замонавий ѐндошувлар
. Бошқарув услубига анъанавий ѐндошувдан 
ташқари қатор замонавий ғоялар ҳам кириб келдики, уларни билиш раҳбарлик 
услубини янада ихтиѐрий идора этиш имкониятини беради. Шу муносабат билан 
ситуатив, яъни вазиятга оид раҳбарлик услуби ҳақида маълумот бериб ѝтишни 
лозим деб топамиз. Бу ғоя бошқарув соҳасидаги олимлар П. Херси ва К. Бландэд 
томонидан илгари сурилган бѝлиб, бошқарувнинг у ѐки бу услубини қѝллаш 
ходимлар ва жамоанинг психологик ривожланганлигига, касбий баркамоллигига 
боғлиқдир. Муаллифларнинг фикрича, мутахассиснинг касбий малакаси қанчалик 
юқори бѝлса раҳбар уни шунчалик камроқ бошқариши ва ҳиссий жиҳатдан 
қѝллаб кувватлаши талаб этилади ва аксинча. Ходим қанчалик юқори малакага ва 
руҳий етукликка эришган бѝлса, раҳбарнинг назорати ва аралашувига шунчалик 
камроқ зарурат туғилади. Бундай ѐндошув асосида тѝрт даражали бошқарув 
вазиятлари фарқланади ва бу вазиятларнинг ҳар бирига ѝзига хос раҳбарлик 
услуби талаб этилади. жадвалда мана шу даражалар тавсифи ва уларга мос 
келувчи раҳбарлик ҳаракатлари келтирилган.
Кейинги ѐндошув «икки тизимли типология» ѐки 
«Бошқарув матрица»си
деб аталади ва унда раҳбар ѝз фаолиятида намоѐн этувчи икки асосий йѝналиш: 
1) Хизматга йѝналганлик ѐки 2) Ходимлар билан муносабатга йѝналганлик 
асосида беш тоифа раҳбарлар фарқланади. қуйидаги чизмада вертикал ѝқ бѝйича 
раҳбарнинг ходимларга йѝналганлиги ѝсиб бориш тарзида кѝрсатилган, 
горизонтал ѝқ бѝйича эса хизмат вазифаларига йѝналганлик кѝрсатилган. 
жадвал.
Вазиятга оид раҳбарлик услуби
Ходимнинг, жамоанинг 
ривожланганлик даражаси 
Бошқарув 
хатти-ҳаракатлари 
Қуйи даража 
Паст малакали ва ялқов ходимлар: 
«ишлашни ѐқтиришмайди, касбни 
билишмайди» 
Авторитар кўрсатмалар 

Нимани ва қай тарзда бажариш 
ҳақида аниқ кѝрсатмалар бериш лозим 

Ишни доимий назорат қилиш 

Зарур бѝлганда жазолаш, ѐмон ва 
яхши ишга диққатни қаратиш, ишнинг 
ижобий натижаларини тақдирлаш