Darsning mavzusi: Ijtimoiy – iqtisodiy o’zgarishlar Darsning maqsadi

IV. Mustahkamlash. Darslikdagi topshiriqlar, savollar ustida ishlash.
V. Baholash. Darsda faol ishtirok etgan, uyga vazifani a’lo darajada bajargan o’quvchilar baholanadi.
VI. Uyga vazifa. Mavzu yuzasidan 10 ta test tuzish va mavzuni o’qib kelish.
O’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari:_________________________

Sinf: 7 - “A” _______________ 7 - “B”________________ 7 - “V”_________________

Darsning mavzusi: Movarounnahr fath etilishining iqtisodiy va ma’naviy oqibatlari

Darsning maqsadi:

Ta'limiy maqsad – Arab xalifaligi tomonidan O’rta Osiyoni bosib olish natejasida xalqlar hayotiga yetkazgan vayranolari, yetkazgan ziyonlari xalqlarining ijtimoiy, iqtisodiy, madaniy hamda siyosiy hayotiga o’tkazgan ta’siri haqida umumiy tushunchalar berish.

Tarbiyaviy maqsad – O’quvchilarni milliy o’zlikni anglash, vatanimiz tarixiga hurmat va iftixor ruhida tarbiyalash, o’quvchilar qalbida milliy g’ururni shakllantirish, tarixiy ongini ustirish.

Rivojlantiruvchi maqsad – mustaqil fikrlash qobiliyatini rivojlantirish.

Dars turi: o’quvchilarning yangi bilim, ko’nikma va malakalarini hosil qilish.

Darsda foydalaniladigan metodlar: an'anaviy, zamonaviy, interfaol metodlar

Darsning jihozi: :”O’zbekiston tarixi” 7-sinf uchun darslik, “O’zbekiston tarixi” 7-sinf uchun metodik qo’llanma, siyosiy xarita.

I.Tashkiliy qism. a) salomlashish, b) davomat, c) yurtimiz va xorij xabarlarini so’rash.
II. O’tgan mavzuni mustahkamlash. ( uyga vazifa tekshiriladi.)
III.Yangi mavzu: Movarounnahr fath etilishining iqtisodiy va ma’naviy oqibatlari
Xalifalik o’lkani zabt etish jarayonida uning deyarli barcha obod dehqonchilik vohalarini oyoqosti qilib, juda ko’p shahar va qishloqlarga o’t qo’yib vayron etdi. Suv inshootlari buzib tashlandi. Ekin maydonlari suvsizlikdan qurib qoldi. Zabt etilgan shahar va qishloq aholisidan oltin, kumush, qimmatbaho buyumlar va ko’plab qurol–yarog’lar tortib olindi. Sulh tuzishga majbur boigan Buxoro, Poykand, Sug’d hukmdorlaridan katta miqdorda boju tovonlar undirib olindi. Xalifalik qo’shinlariga minglab nafar mahalliy yigitlarni jalb etdilar.
Istilochilar harbiy kuchga tayanib, aholidan turli soliqlar undirib, aholini xilma–xil jamoa ishlariga safarbar etadilar. Marv, Poykand, Buxoro va Samarqand kabi shaharlarda shahriston yoki undagi xonadonlarning qoq yarmi arablar va ular bilan birga kelgan ajamlar (eronliklar)ga bo’shatib beriladi. «Xiroj», «ushr», «zakot», «jiz’ya» kabi soliqlar joriy etiladi.
Arablar Movarounnahrda o’rnatilgan siyosiy hokimiyatni mustahkamlash va uning barqarorligini ta’minlash uchun islom di–nini da’vat etishga, aholi o’rtasida islomni yoyishga alohida ahamiyat berdilar. Shu boisdan ular Movarounnahr aholisining asosiy dini hisoblangan zardushtiylik (otashparastlik) va boshqa dinlarga qarshi qattiq kurash olib boradilar. Ibodatxonalar vay–ron etilib, ularning o’rniga jome masjidlari bino qilinadi.
Jiz’va — Islomni qabul qilmagan aholidan olinadigan jon solig’i
Zakot — mol–mulkning 1/40 qismi hajmida olingan soliq
Xiroj — hosilning 1/3 qismi hajmida olinadigan yer solig’i
Ushr— idora ishlari uchun daromadning 1/10 hajmi hisobida olinadigan soliq.

Xalifalik tomonidan Movarounnahrning bosib olinishi oqibatida mahalliy xalqning urf–odati, dini va e’tiqodi, qadimdan rivojlanib kelayotgan madaniyati poymol etildi. Mahalliy sug’d yozuvida bitilgan diniy va ma’rifiy kitoblarni, ilmiy asarlarni va qimmatli hujjatlarni hamda sanamlarni gulxanlarda yoqib, yo’q qilib tashlaydilar. Quvadagi budda ibodatxonasiga o’rnatilgan turli–tuman haykallarning parchalab tashlangani, Afrosiyob saroy devorlariga solingan suratlarning, ayniqsa, odam rasmlarining ko’zlari o’yilib, bo’yinlariga qilich bilan chizib yuborilganligi bunga yaqqol misoldir.

Xalifalik istilochilari aholidan xiroj, ushr, zakot, jiz’ya soliqlarini undirganlar.