Darsning mavzusi: Ijtimoiy – iqtisodiy o’zgarishlar Darsning maqsadi

IV. Mustahkamlash. Darslikdagi topshiriqlar, savollar ustida ishlash.
V. Baholash. Darsda faol ishtirok etgan, uyga vazifani a’lo darajada bajargan o’quvchilar baholanadi.
VI. Uyga vazifa. Mavzu yuzasidan 10 ta test tuzish va mavzuni o’qib kelish.
O’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari:_________________________

Sinf: 7 - “A” _______________ 7 - “B”________________ 7 - “V”_________________

Darsning mavzusi: SOMONIYLAR DAVRIDA IJTIMOIY–IQTISODIY HAYOT

Darsning maqsadi:

Ta'limiy maqsad – o’quvchilarga Somoniylar davlatining rivojlanishiva davlatning keyingi tarixi va Somoniylar davlati davrida O’rta Osiyo xalqlarining ijtimoiy, iqtisodiy hamda siyosiy hayotida yuz bergan o’zgarishlar haqida umumiy tushunchalar berish.

Tarbiyaviy maqsad – O’quvchilarni milliy o’zlikni anglash, vatanimiz tarixiga hurmat va iftixor ruhida tarbiyalash, o’quvchilar qalbida milliy g’ururni shakllantirish, tarixiy ongini ustirish.

Rivojlantiruvchi maqsad – mustaqil fikrlash qobiliyatini rivojlantirish.

Dars turi: o’quvchilarning yangi bilim, ko’nikma va malakalarini hosil qilish.

Darsda foydalaniladigan metodlar: an'anaviy, zamonaviy, interfaol metodlar

Darsning jihozi: :”O’zbekiston tarixi” 7-sinf uchun darslik, “O’zbekiston tarixi” 7-sinf uchun metodik qo’llanma, siyosiy xarita.

I.Tashkiliy qism. a) salomlashish, b) davomat, c) yurtimiz va xorij xabarlarini so’rash.
II. O’tgan mavzuni mustahkamlash. ( uyga vazifa tekshiriladi.)
III.Yangi mavzu: SOMONIYLAR DAVRIDA IJTIMOIY–IQTISODIY HAYOT
IX–X asrlarda Movarounnahr va Xorazm aholisining asosiy qismi sug’orma dehqonchilik bilan shug’ullanar edi. Sug’orish tarmoqlari vositasida sug’orilib obod etilgan serunum vohalarda g’allakorlik, sholikorlik, paxtachilik, sabzavotchilik, polizchilik va bog‘dorchilik yuqori darajada rivoj topgan edi. Aholi arpa, bug’doy, tariq, mosh. yasmiq, kunjut, no’xat, zig’ir va shu kabilarni yetishtirar edi. Zig’ir, kunjut va kanakunjutdan moy olinardi. Vohalarda paxtachilik kattagina o’rinni egallagan edi.
Bog’dorchilik madaniyati keng ravnaq topgan edi. Bog’ va chorbog’larda uzum, anor, anjir, olma, nok, behi, o’rik, shaftoli, olxo’ri, olcha, tut, jiyda kabi ko’pgina mevalar yetishtirilar edi.
Movarounnahr va Xorazmda sabzavot va poliz ekinlari serob bo’lib, qovunlari nihoyatda shirali bo’lardi.
Dehqonchilik solig’i — xirojdan xazinaga tushadigan daromad davlat kirim–chiqimining kattagina qismini qoplar edi. Shuning uchun ham somoniylar mamlakatda dehqonchilik xo’jaligini rivojlantirishga katta e’tibor berdilar.
IX–X asrlarda Movarounnahr va Xurosonda chorvachilik yuksak darajada bo’lgan. Mamlakatning dasht va tog’oldi yaylovlarida qo’y va echkilar, yilqilar va tuyalar boqilgan. Qishloq–larda ayniqsa qoramollar behisob bo’lgan. Chorvachilik mamlakat aholisini chorva mahsulotlari bilan ta’minlabgina qolmasdan, xo’ja–likning hamma sohalari uchun ot–ulovlar ham yetkazib bergan. Ayniqsa, davlatning harbiy qo’shinlari, xususan, suvoriy qismlarni ot–ulov bilan ta’min etish muhim ahamiyat kasb etgan. Itil, Xazar va Bulg’orga Mova–rounnahr va Xorazmdan guruch, quruq mevalar, shirinliklar, tuzlan–gan baliq, paxta, shoyi matolar, movut, kimxob va gilamlar olib borib sotilgan. Bulg’or va Xazardan qimmatbaho mo’ynalar, shamlar, cho’qqi qalpoqlar keltirilgan. Ichki bozorlarda «fals» deb atalgan mis chaqa, xalqaro savdo–sotiqda esa kumush tanga — dirhamlar ishlatilardi. Mis chaqa–larni markaziy hukumat ham, shuningdek, sulola a’zolaridan bo’lgan ba’zi viloyat hokimlari ham chiqarar edilar. Kumush tangalar faqat hukumat boshlig’i nomidan Marv, Samarqand, Buxoro va Shoshda davlat zarbxonalarida so’qilar edi. Somoniylar «ismoiliy». «muhammadiy» nomlari bilan yuritilgan bir necha kumush dirhamlar chiqargan edilar. Ular orasida «ismoiliy» tangasi yuqori sifatli sof kumushdan zarb etilib, u asosan xalqaro savdo aloqalarida ishlatilgan.