Dan, Internet va korporativ tarmoqlarga joylash orqali tijorat maqsadida foyda

1998-1999-
yillar

---

66 / SHAKAR, VANNA, PRESS, BAKLAJKA
Sinfdoshlarimning menga munosabati yomon emas 
edi. Ayniqsa, «Fun boys» guruhini tashkil qilib, konsert 
qoʻya boshlaganimizdan keyin yana ham yaqin boʻlib qol-
dik. Men loyiha rejissori edim. Tomoshalarimizda ustoz-
larning ustidan ham kulardik. Hammasining emas, albat-
ta. Bizningcha, yaxshi oʻqita olmaydigan, zolim va poraxoʻr 
oʻqituvchilarni masxara qilardik. 
«Ikki yarim» laqabli oʻqituvchimizni yaxshi eslayman. 
Uy vazifasini qanchalik yaxshi tayyorlab kelmaylik, ikki 
yarim baho qoʻyardi. Bunaqa bahoning oʻzi yoʻq-ku, oʻquv-
chilarni yerga urish uchun shuni oʻylab topgan. Konser-
timizda «u» sahnaga chiqib olib: «Men fizika oʻqituvchi- 
siman, ismim Muxtazar, mana qirq yildan beri erga tegol-
mayapman», — derdi. 
Shunaqa. Hech kimni ayamas edik. Konsertdan keyin 
direktor meni xonasiga chaqirtirib, bunday «ssenariylar» 
uchun poʻstagimni qoqardi. Indamay boshimni egib turar, 
lekin konsertlarni toʻxtatmasdim. 
Boshida chiptalar tekin edi. Keyin oʻylab qoldim. Biz 
dastur, har bitta sahna, musiqa ustida yotvolib ishlayotgan 
boʻlsak, tomoshabinlarga yoqayotgan boʻlsa, nima uchun 
konsert tekin boʻlishi kerak? 
Tashkiliy ishlarga, chipta, afishalar tayyorlashga pul ti-
kish kerak. Oyimning oldilariga keldim. Ular: «Adangdan 
soʻrab koʻr», — dedilar. Ammo men otamdan choʻchirdim, 

---

67 / SHAKAR, VANNA, PRESS, BAKLAJKA
ayniqsa, bu pulni nimaga ishlatmoqchi ekanimni aytishga 
qoʻrqdim. Onam menga har doim ishonganlar. Yigʻib-ter-
gan oʻn ming soʻmlarini qoʻlimga berdilar. 
Chipta sotib oʻtirishni oʻrtoqlarimga topshirdim. Hech 
qaysisi pul soʻrab ota-onasini bezovta qilmadi. Bu tash-
kilotchining, yaʼni mening bosh ogʻrigʻim edi. Ota-onam 
meni qoʻllab-quvvatladi. 
Homiylar bilan ham oʻzim kelishdim. «Aylin» turk pe-
chenyesi maktabimiz hisob raqamiga 25 ming oʻtkazdi. 
Maktab direktori shundan bir yarim ming soʻmni ovoz 
kuchaytirgich — usilitelga deb berdi. Qolgan pulni koʻr-
madim. Direktor bizni chuv tushirdi. 
Yana bir hamkorimiz «Radio-peydj»19 boʻldi. Konser-
timiz haqida tekinga eʼlon berishdi. «Nestle» kompani-
yasi esa oʻzini zontlarini oʻrnatib, stakanda kofe tarqatdi. 
Yana uch-toʻrtta homiyni koʻndirish uchun tijorat taklifi 
bilan butun shaharni aylanib chiqdim. Boshqa hech kim 
rozi boʻlmadi.
Ravshan Sobirov, Guli Tolipovaning menejerlariga, 
boshqa artistlarga ham qoʻngʻiroq qilib, konsertda chiqib 
berishlarini soʻradim. «Tomsuvoq»qa koʻndirdim. 
Tabiiyki, mingta chipta sotolmadik, ikki yuztasi ketdi, 
xolos. Homiylarning oldida sharmanda boʻlmaslik uchun 
boʻsh joylarni mehmonlar bilan toʻldirdik. Mehribonlik 

---

68 / SHAKAR, VANNA, PRESS, BAKLAJKA
uyi direktoriga iltimos qilib, tarbiyalanuvchilarini opkel-
tirdim. 
Hamma yigʻildi. Ammo... birorta artist yoʻq. Qoʻngʻi-
roq qilaman, hech qaysisi javob bermaydi. Odamlar qar-
sak chala boshladi, oradan bir soat oʻtdi, bittasiyam kela 
qolmaydi. 
Bir balo qilib, endigina tanilayotgan Davron Ergashev-
ni topdik, konsertni shu boshlab berdi. Omadim chopib, 
tadbirni olib borishga professional boshlovchi ham chiqib 
qoldi. Keyin Otabek Madrahimovga oʻxshab ketadigan bir 
yigitni koʻrsatishdi. Chiroqlar oʻchirildi, maxsus effektlar 
yoqildi, yigitchani sahnaga chiqarib yubordik, fonogram-
ma ostida «kuyladi».
Viktorina oʻtkazildi, «Nestle» kofelari tarqatildi. Xul-
las, prodyuser degan nomimni oqladim. 
Faqat kimdir «Nestle» zontigini oʻmarib ketibdi. Oyim-
ga qoʻngʻiroq qilib, shuniyam yetkazishdi. Oʻrniga oʻzlari-
ning soyabonlarini koʻtarib kelibdilar. Yoʻqolgan zont ega-
lari matohlari qanchayam dollar turishini aytishdi. Onam 
dollarda oldi-berdi qilib yurgan boʻlsalar ham mayli ekan. 
Men «Nestle» direktoridan qarzimizdan kechishini ya-
linib soʻradim. Oʻshanda nega bizni kechirganini bilmay-
man. Koʻziga judayam ayanchli va rostgoʻy koʻringan boʻl-
sam kerak-da. Konsertdan tushgan foydani oʻrtogʻim va 

---

69 / SHAKAR, VANNA, PRESS, BAKLAJKA
sherigim Sardor bilan sovurib yubordik. Eng zoʻr koʻzoy-
nak, krossovkalar sotib olib, oʻzimizni xuddi ommaviy 
tadbirlar direktorlaridek tuta boshladik. Oyimga boʻlsa 
olgan oʻn mingimdan ming soʻmgina qaytardim, orttirga-
nim shu boʻldi.
Baribir konsert chiroyli oʻtdi. Shu sakkiz yuz kishilik 
tadbirni oʻtkaza olganimiz ham bir omad, deb oʻylayman. 
Yaratganning qoʻllagani bu. Agar qoʻshiqchilar kelmaga-
nida, bilmadim nima boʻlardi, sahnaga oʻzim chiqib ke-
tarmidim...
Bizning yoshligimizda biznes qilish bir avantyura, gʻirt 
tavakkalchilik edi. Hozir boʻlajak tadbirkorlarga aniq, har 
tomonlama puxta biznes-reja tuzishni, pul bilan imkoni-
yatlarni chamalashni, bozor va raqobatchilar ishini tah-
lil qilishni oʻrgatishadi. U paytda esa biz ishni oldi-orqa-
mizga qaramay boshlab yuborardik. Tayinli bir rejaning 
oʻzi boʻlmasdi. Xuddi eshkaksiz qayiqqa oʻtirib olib, oqim 
qaysi tomonga olib ketsa, manzilimiz shu ekan, deb keta-
yotgan sayohatchilarga oʻxshardik. Pul topish uchun nima 
qilish kerakligini keyinroq tushuna boshladim. «Soliq-in-
fo» loyihasi ana shunday paydo boʻldi.

---

---

71 / SOLIQ-INFO
Karimov davrida hamma muharririni taniydigan, ismi-
ni biladigan yagona mustaqil sayt «Uzmetronom» edi. Biz 
har kuni proksi serverlar orqali kirib, Sergey Yejkovning 
«Tahririyatga xatlar» deb taqdim etadigan insayder yangi-
liklarini oʻqirdik. Ammo men oʻshandayoq bu maqolalar-
ning soʻz erkinligiga umuman aloqasi yoʻqligi, shunchaki 
oʻch olish quroli ekanligini tushunganman. 
Karimovning qabuliga kirmoqchi boʻlganlarga arzir-
li sabab kerak edi. Shuning uchun «Uzmetronom» xabar-
larini qogʻozga chiqarib, «Matbuotda mana nimalar be-
rilyapti...» degan bahona bilan kirishardi. «Matbuot» esa 
kimga buyurtma tushsa, oʻshaning ustidan magʻzava agʻ-
darardi. Mening familiyam bu saytning doimiy «bezagi» 
boʻlgan. Sergey Aleksandrovich qoʻygan har bir qadamim 
haqida maʼlumot berardi va xabarni chiroyli badiiy toʻqi-
malar bilan qorishtirishni boplardi. Maqolalarini qoyil-
maqom qilib yozardi-yu, lekin faktlari ancha boʻsh boʻ-
lardi. Gapi ishonarli chiqishi uchun oz-moz haqiqat ham 
aralashtirib qoʻyardi, albatta.
Soliq-info
— ◆ IV ◆ —

---

 Meni «Parpiyevning jiyani»ga chiqargan va bor yutuq-
larimni (buni koʻproq muvaffaqiyatsizlik degan boʻlar-
dim) qarindosh-urugʻchilikka yoʻygan aynan shu odam 
boʻladi. 
U «Soliq-info»ga majburiy obuna uyushtirilganini
qoralab maqola yozgan va tagida shunday izoh qoldir-
gan edi: «Yurtimizda «Soliq va bojxona xabarlari» gazeta-
si bor-ku, yana bitta gazetaga nima hojat?» Muallif faqat 
bir masalaga aniqlik kiritishni unutgandi. «SBX» — xu-
susiy nashr. Bu gazeta ham u paytga kelib, xoʻjalik hiso-
biga oʻtgan «Pravda Vostoka», «Xalq soʻzi», «Postda» va
boshqa barcha davlat nashrlari kabi majburiy obuna hi-
sobiga kun koʻrardi. Respublikaning deyarli 99% nash-
ri majburiy obuna orqali tarqatilardi. «Soliq-info» ular-
dan biri edi, xolos. Lekin hamma «olqishlar» faqat mening 
boshimga yogʻildi. Vaholanki, men qonunni buzmagan-
dim. Qolgan nashrlarning egalari bir chekkada muloyim-
gina boʻlib turishdi. Oʻsha davrda holat bunday edi: sen- 
zura kuchli, soʻz erkinligi yoʻq, gazetalar oʻqishli emas, 
hech kim sotib olmaydi. Lekin barcha nashrlarning yo-
pilib ketishiga ham yoʻl qoʻyib boʻlmaydi. Shuning uchun 
davlat oʻzi bosh-qosh boʻlib, deyarli barcha gazetalarga 
obunani tashkil qilib berardi.
72 / SOLIQ-INFO
 Shaxsan men buni notoʻgʻri deb hisoblayman. Admi-
nistratsiya rahbari oʻrinbosari qilib tayinlanishim bilan 
majburiy obunaga chek qoʻyish haqida buyruq berdim.
Gazetalarga raqamli texnologiyalardan foydalanib, dijital 

---