Д. Раҳматуллаева, У. Ходжаева, Ф. Атаханова

 2-расм
 
Италия либоси 
Шу давргача Франция, Византия, Шарқ мамлакатларининг маданияти 
таъсири остида бўлган Италия, XV асрга келиб Европа мамлакатлари 
орасидаги модаларни расм қилувчи давлатга айланди.

---

65 
Вертикаллик, учли формалар, готика даврининг шартлилиги горизантал 
бўлиниш, 
шаклларга 
оддий 
ва 
табиий 
муносабат, 
ранглар 
мутаносиблигининг ранг-баранглиги, бойлиги ва ёрқинлиги томонидан 
сиқиб чиқарилди. Уйғониш даврининг эстетикаси либослардан инсон танаси 
табиий формаси билан тўлиқ мутаносиб бўлишни, инсон танаси гўзаллиги 
пропорцияларини яққол намоён этиши, бир сўз билан айтганда инсоннинг 
“иккинчи танаси” бўлишини талаб қилар эди. Бунда баъзи бир қисмларнинг 
очиқ бўлиши шартли равишда назарда тутилар эди. Италия модасини 
яратишда буюк рассомлар қатнашганлар. Улар Бенвенуто, Челлини, Чезаре, 
Вечеллио ва бошқалар матоларни имзолашар, заргарлик буюмлари, ипак 
тўрларга нақшлар яратишар эдилар. 
Эркаклар либоси. 
XV асрда мода яратишнинг асосий макони 
Флоренция, XVI асрда эса Венеция эди. XV асрдаги флоренцияликлар 
либосида француз готикасининг қоматга ёпишиб турадиган шакли сақланиб 
қолган. Бу давр либосларда бўрттирилган формалар йўқ. Улар ўзининг 
қулайлиги билан ажралиб туради. Пойавзаллар эса тумшуқ қисмининг 
думалоқ формаси билан фарқланади. Эркаклар либосининг асосийлари: 
кўйлак, колет, пайпоқли иштон, симара, табор, плаш ҳисобланган.
Эркаклар кўйлаги – асосан юпқа ва нозик оқ матодан тайёрланиб, у 
белнинг пастигача тушиб турган. Уни иштонга қистириб кийишган. Елка 
қисмининг енгил тушиб туриши, катта ҳажмли лиф ва енгларнинг узунлиги 
матони устки кийим енгининг қийиқ жойидан чиқариб қўйиб, башанг буфон 
кўринишини бериш имконини берар эди. Эркаклар сосрочкасини шунингдек 
иштон ва калта уст кийими ўртасидан ҳам чиқариб қўйиларди. Ёқаси кенг 
овал ёки квадрат формасида бўлиб, четлари тасмалар, ипакли тўрлар, 
матолардан ёилинган тишчалар билан безакланарди.
Колет
— тик ёқали, тор ва калта, белгача ёки бўксагача тушиб турувчи, 
олд қисмида тугма ёки тасма билан қадаладиган уски кийим (3-расм). Колет 
кўкрак, бел, бўксага ёпишиб турадиган кийим тури бўлиб у белдан 
ажратилган. Бўйин ўмизи турлича безакланган. Ёқаси тик, чуқур ўмизли, 

---

66 
овал вставкаси билан. Унинг енги ўмизга тикилмаган, балки алоҳида 
ўринларда (ўмизнинг таги елка қисми, ёнидан). Бу ҳолат ҳаракатлар 
эркинлигини таъсинлашда ёрдам берган. Енгнинг елка қисми ва тирсаклар 
кесиб ёриқлар қилинган. Барча ёриқларнинг иски сорочканинг матолари, 
кейинчалик декоратив матолардан қилинган безаклар шишиб турадиган 
буфлар ташкил қилиниб, чиқариб қўйилган.
Пайпоқли иштон эластик матодан бўлиб оёққа ёпишиб турган. ХV асрда 
унинг ҳар икки бўлаги юқори қисмидан ва ёнидан тугмалар ила қадаладиган 
ёки шнур билан тортиб қўйиладиган гульфик билан қадалган. Пайпоқли 
иштон колетга махсус тешиклар орқали шнурлар ёрдамида маҳкамланган.
Пайпоқли иштон орасида ички кўйлак кўриниб турган. Узоқ вақт давомида 
мипарти модаси сақланиб қолди: иштоннинг бир оёғи сидирға, иккинчиси 
йўл-йўл (3-расм). 
3-расм 
XV аср охирига келиб пайпоқли иштон устидан калта, бўкса ўртасигача 
ёки ундан калта бўлган иштонлар кийила бошлаган. XV аср Флоренция 
модасида бу иштонлар бўксага қаттиқ ёпишиб турган. XVI аср ўрталарига 
келиб улар пастдан кенгая бошлаган (4-расм). 
Симара
— тугмалари тақилмайдиган ҳар хил узунликдаги кенг узун 
енгли кўйлак (5-расм).

---

67