D. Q. Usmanova buxgalteriya

245

Nazorat va muhokama uchun savollar

1. 
   Korxona xodimlari qanday guruhlardan iborat va xodimlar tasnifining ahamiyati nimada?
   
2. 
   Mehnatga haq toMashning qanday shakl va tizimlarini bilasiz?
   
3. 
   Mehnat va unga haq toiashni tashkil etish deganda nimani tushinasiz?
   
4. 
   Mehnatga haq toiash bo‘yicha qanday dastlabki hujjatlar qoilaniladi?
   
5. 
   Ish sharoitini normal holati deb nimani tushinasiz va uning qanday haq toianadi?
   
6. 
   YAroqsiz mahsulotga qanday haq toianadi?
   
7. 
   Bayram kunlari ishlagani uchun qanday haq toianadi?
   
8. 
   Yillik ta’til haqi qanday hisoblanadi?
   
9. 
   Vaqtinchalik ish qobiliyatini yo‘qotganlarga toianadigan nafaqa miqdori ish haqidan necha foizni tashkil etadi?
   
10. 
    Ish haqidan qanday ushlanmalar ushlanadi?
    

246

9- Mavzu. XARAJATLAR fflSOBI

REJA:

1. 
   Xarajatlar to‘g‘risida tushuncha va ular hisobini tashkil qilishning xuquqiy-me’yoriy asoslari. Xarajatlarni guruhlanishi.
   
2. 
   Egri vato‘g‘ri xarajatlar tarkibi hamda ularning hisobi.
   
3. 
   Mahsulot tannarxini kalkulyatsiya qilish usullari.
   
4. 
   Asosiy ishlab chiqarish xarajatlari va uni hisobdan chiqarish hisobi.
   
5. 
   YOrdamchi va umumishlab chiqarish xarajatlari va ularning hisobini tashkil qilish.
   
6. 
   Xizmat ko‘rsatish va davr xarajatlari hisobi.
   

1. 
   Xarajatlar to‘g‘risida tushuncha va ular hisobini tashkil qilishning xuquqiy-me’yoriy asoslari. Xarajatlarni guruhlanishi.
   

Iqtisodiyotni modemizatsiyalash hsharoitida ishlab chiqarish samaradorligini oshirishda xarajatlar alohida o‘rin tutadi. Xarajatlar
mahsulotlarni ishlab chiqarish, tovarlar sotish, ishlar bajarish va xizmatlar ko‘rsatish bilan bog‘liq bo‘lgan sarflarning puldagi ifodasidir. Xarajat - bu moddiy resurslarni sotib olishga qilingan sarflar bo‘lib, daromadlar va xarajatlar konsepsiyasiga ko‘ra, shu davming o‘zida daromad keltirishi kerak. Xarajatlarga milliy standartlarda quyidagicha ta’rif beriladi: «Xarajatlar - aktivlarning qisqarishi yoki sarflanishi natijasida iqtisodiy resurslaming kamayishi, shuningdek daromadlarni olishga oid xo‘jalik sub’ektining odatiy faoliyati natijasida majburiyatlarning paydo bo‘lishidir»³⁰
Xarajatlarini hisobga olishning asosiy vazifalariga quyidagilar kiradi:
- iqtisodiy natijalarini hisobga olgan holda boshqamv qarorlarini qabul qilish uchun sub’ekt mamuiriyatini zamr maMumotlar bilan ta^minlash;