Ctzbekiston respubl1kasi oliy va o rta m axsus ta 'lim vazirl1g I

Yanchiq qo shiqlari
yoki 
X o ‘p-m aydalar.
Bu turkum ga kiruvchi

---

mehnat qo‘shiqlari xalq o ‘rtasida «H o‘p q o ‘shiqlari», «Maydalar», 
«Xo‘p maydalar» yoki «Maydagul» deb yuritiladi. U lam i o ‘rilgan 
donni xirmon qilib yanchayotganda, mungli baland ovoz bilan cho‘zib 
ijro qiladilar. Bu xil qo‘shiqlarda dehqonning yoz bo‘yi qilgan og‘ir 
m ehnati natijasida yetishtirilgan hosilni tezroq yanchib olish istagi 
bayon etiladi. Poxolidan ayrilgan don dehqon uchun, poxoli esa ish 
hayvoni uchun qishki ozuqa ekanligi alohida ta'kidlanadi. Ish hayvoni 
tez va sifatli ishlashga da'vat etiladi.
Yanchiq qo‘shiqlari galagov tashkil qilingan maxsus m aydonda 
kuylanadi. Shuning uchun yanchiq q o ‘shiqlarida «galagov» so‘zi 
ko‘p uchraydi:
Mayda dedim, xolp deding, m ayda-yo mayda,
H o‘pga maylim yo‘q deding, m ayda-yo mayda,
Galagovga qo‘shganda, ho m ayda-yo mayda,
Ko‘rgiligim ko‘p deding, m ayda-yo mayda.
Galagov maydonida doni ajratilmagan bug‘doy doira shaklida 
yoyib qo‘yiladi va doira markaziga yo‘g‘on yo‘g‘och ustun o ‘m atilib, 
unga bir necha ishchi hayvonlar: ot, h o ‘kiz, eshak kabilar bir-biriga 
yonm a-yon m atab 
bog‘lanadi. M ana shu m atalib bog‘langan 
hayvonlar to ‘dasi gaiagov deyiladi. G alagovga do nni b ir tekis 
yanchishi uchun tu t, qayrag‘och kabi q attiq daraxt shoxlaridan 
to ‘qilgan chokar bog‘!ab q o ‘yilgan.
Yanchiq qo‘shiqlarining mavzu doirasi chegaralanm agan. U larda 
dehqonning og‘ir hayoti tasviri, qiyin m ehnat sharoiti, h o ‘kizi bilan 
dardlashishi, unga iltijo va d o ‘q -p o ‘pisa qilishi motivlari bilan birga 
ishqiy iztiroblari, lirik ruhiyati bayoni ham o ‘z ifodasini topadi. 
H atto ayrim yanchiq q o ‘shiqlari sho‘x va hajviy ruhda yaratilganligi 
bilan diqqatni tortadi.
Hajviy nihdagi yanchiq q o ‘shiqlarida k o ‘pincha « 0 ‘roqda yo‘q. 
m ashoqda yo‘q, lekin xirm onda hozir» b o ‘ladigan, tayyor oshga 
bakovul, tekinxo‘r boy va am aldorlar keskin tanqid qilinadi.
M ayda q o ‘shiqlarida ko‘pin cha Bobo D ehqon, X o‘jayi X izr 
obraziga murojaat motivi uchraydi. C hunki 0 ‘rta Osiyo aholisi 
o ‘rtasida dehqonchilik va hosildorlik piri sifatida Bobo D ehqon 
kultiga yoki Xo‘jayi Xizrga sig‘inishgan. Bobo D ehqon yoki X o‘jayi 
Xizr ayni sahar chog‘ida ko‘tarilgan xirm onlar boshida paydo b o ‘lib, 
unga qut-baraka bag‘ishlarmish. Shu tasaw ur-tu shu nch alar asosida 
dehqonlar hamisha barvaqt turib ish boshlashga, o ‘z ishiga m ehr va

---

vijdonan yondashishga odatlanishgan.
M ayda-m ayda morisin, mayda-yo mayda,
D on som onidan arisin, mayda-yo mayda.
Ayni sahar bo‘Iganda, mayda-yo mayda,
Bobo D ehqon dorisin, mayda-yo mayda.
M ayda q o ‘shiqlarining yaratilishi aytuvchining badihago'ylik 
iqtidoriga bog‘Iiq. U iarda dehqonning rang-barang tuyg‘ulari o kz 
ifodasini topgan.
M ayda q o ‘shiqlari barm oq vaznining 7,8 va b a’zan 10 hijoli 
tizim ida yaratiladi ham da ko‘pincha 4 -3 ,3-4-3; 2-2-3; 4 -4 kabi 
shakllarda turoq lan gan b o ‘ladi. U ning har bir misrasi yoki ikki 
misrasidan so‘ng «mayda-yo mayday» birikmasi muttasil takrorlanib 
keladiki, shunga qarab yanchiq q o ‘shiqlari yaqqol ko‘zga tashlanib 
tu rad i. U shbu b irik m anin g takrorlanib kelishi to ‘rtlik shaklida 
yaratilgan yanchiq qo'shiqlari bandlari ritmidagi izchillikni to ‘la 
saqlashga xizm at qiladi.
M a y d a q o ‘s h iq la r i b a d iiy a ti b o s h q a m e h n a t q o ‘s h iq la ri 
badiiyatidan nisbatan ustundir. Ular poetik ishlov berilganligi, badiiy 
tili, g o ‘zal tashbehlarga, nozik istiora va ranizlarga, epitet ham da 
m ubolag‘alarga boyligi bilan ajralib turadi.
G ‘allani o ‘rish va yanchish ishlari texnika yordamida amalga 
oshirila boshlangach, mayda q o ‘shiqlari ham asta-sekin unutilib 
borm oqda.