Çolpan’in köŞe yazilari (İnceleme-metiN)

3.1.21.
 
Sahnemizde
59
 (1922) 
-
İcra komitesi binasında! 
-
Büyük oyun! 
-
Şafak sökene kadar dans!.. İşte eski şehir Özbek sanatı hızla koşarak bu yöne 
gitmektedir!.
Son günlerde kötü, kaba saba, cahilce yazılan bunun gibi ilanlar arasında 
“Halime”
60
, “Eba Müslim”, “Suçlunun Ailesi”
61
gibi önemli şeylerde görülmeye 
başlandı. Bizim zavallı Devlet Topluluğu sadece sski şehir maarif şubesi tarafından 
verilen az bir yardımla yetinip, olduğu yerde sayıyor gibi. Üstüne siyah boya dökülse 
siyah “kadife” rengini alıp, ezilen, kırılan, yırtılan sahnemizin “ayıplarını” kapatan torba 
mıdır, çuval mıdır, bir şeyler asılmış… Yakında zavallı izleyiciler iki perde arasında 
sıkılarak uyuyup kalma belasından biraz olsun kurtulurlar diye ümit ediyorum… 
11 Aralıkta kışlık “Turan” binasında – yüzüncü kez olsa gerek – bizimde 
izlediğimiz “Halime” oynandı.
“Halime” de Özbek sahnesinde yegâne Özbek hayatının en katı faciasını, en komik 
yerlerini, en aptalca düğün dernekleri sahnelenmektedir. 
Bunun için olsa gerek, eserin bilmem kaçıncı kez sahnelenmesine rağmen halk 
kalabalıktı, yer kalmamıştı.
Uzun bir bekleyiş ve gözünü perdeden ayırmama sonunda nihayet perde açıldı. 
Bozuk, yırtık pırtık, kaba, rengi kaçmış, eskimiş dekorasyon. 
Oyun, o gördüğümüz oyun, oyuncularda o oynayanlar… Fakat başına “Gülyar” 
ezgisiyle birlikte bir makam eklenmiş ve bu kez de oyuna eski şehirin bütün 
anaokullarının öğretmenleri katılmışlar gibi olmuş. Bu makam güzel bir makamdır; lakin 
şarkısı çok uzun, üstelik ezberlenmemiş olmasını da eklersek, boş ve anlamsız. Müzik bu 
sefer çok yetersizdi, birkaç ezgi bile sahnedekileri coşturamadı. Makyajlarda aşırı 
59
 
“Türkistan” gazetesinin 1922 yılı 16 Aralık sayısında “K” imzası ile yayımlandı. 
60
“Halime” – drama yazarı Gulam Zaferi (1889-1944) ‘nin aynı adlı draması. 1920 yılında sahneleştirilen 
“Halime” draması 1920’lerde onlarca kez oynandı. 
61
“Suçlunun Ailesi” – İtalyan drama yazarı P. Djiakometti kalemine mensup olan “Hainin Ailesi” adlı eser 
1921 yılında Devlet Topluluğu tarafından sahneleştirildiği bilinmektedir. Tahminen burada bu eser 
hakkında söz edilmekte.

---

147 
derecede yapaydı. Bu ezberlememenin sonucu olsa gerek, kızın annesi görücü kadınlara: 
“Buyurun sağ salim geldiniz mi?” deyip ancak 80 taş atımlık yoldan gelebilecek 
misafirlere sorulacak soruyu sormaktadır. Sonra görücüler çıkıp giderken ev sahibi: 
“Hoşçakalın!” diyor. Böyle olsa da anne rolünde (1.ve 2. perdelerde) R. Tutaş’ın çok mert 
bir şekilde gözü pek konuşması güzel. Bizim sahnemizde bazı kadın oyuncularımız çok 
sıkılıp, çekinerek oynamaktadırlar. Sahnede özgür olmak, bu en çok gerekli olan şeydir. 
İkinci perde de okunan ezan oldukça yersiz olmakla birlikte o kadar hızlı okundu ki, tekbir 
getirmek bile bundan daha uzun sürerdi. İkinci perde en trajik perdedir. Sevinç ile 
üzüntünün karşı karşıya gelmesi çok ince bir meseledir. Bir tarafta ölüm, ağıt; diğer 
tarafta düğün dernek. Bir tarafta fakirlik, yoksulluk; diğer tarafta zenginlik, israf… İşte 
bu perdenin etkisini bozan şey: kız tarafında konuşma başladığında, erkek tarafındaki 
annenin velvele edip ağlaması oldu. Geleneğe göre sahne ikiye bölündüğünde, bir taraf 
lafa başladığında diğer tarafın ses çıkarmaması gerekirdi. Sonra bu perde daha da erken 
bitti.
Son perdeye bütün mürebbiyeler katıldığı halde çok soğuk idi; düğün, gelin 
indirme vaktindeki sözler, türküler, şamata, halay, dans hiçte canlı değildi. Bu perdenin 
en heyecanlı anın da elektriğin gitmesi, neredeyse yarım saat geçtikten sonra bir sönük 
lamba yakılması… Beşinci perdenin gerçek trajedisi işte bu oldu.
Rollerde: Masuma Hanım, Ebrar, kızın babası, oğlanın babası iyiydiler. Diğerleri 
de fena değillerdi. 
Oyun anında projeksiyon görevlisinin yaptığı edepsizlikleri de hatırlatıp, “Halime” 
hakkında son noktayı koymuş olalım.