Çolpan’in köŞe yazilari (İnceleme-metiN)

3.1.37.
 
Rıza Tevfik Bey
100
 (1924) 
Rıza Tevfik Bey’i tanımayan Türk boyu var mıdır? Dünya savaşından önce Türk 
basınını takip edenler onun hakkında birçok şeye rastlarlar. 
99
Burada da bir hesap hatası vardır. Metnin orijinalinde 70,5 çervan 130 bin som olarak gösterilmiştir. 
Doğrusu bizim aktardığımız şekildedir.
100
Rıza Tevfik Bey – “Fergana” 1924 y. 10 Mart. 

---

172 
Onun âşık
101
tarzında hece vezninde
102
yazdığı tasavvuf kokulu şiirleri, bazı 
eleştirileri, felsefi eserleri, onu her yerde, herkese güzel tanıtmıştı. Dünya savaşından bu 
yana çok eseri çıkmıştır. Fakat biz ünlü şair Abdülhak Hamit
103
hakkında yazılan 
“Hamidname” adlı eleştiri kitabı ile son zaman yalın edebiyatçılarının 8 kitaptan oluşan 
şiir mecmualarında, kısa kısa fakat anlamlı bir iki şiirden başka bir şeyini göremedik.
50-60 ciltlik (ya da yüz ciltlik) “Ansiklopedik Felsefe Sözlüğü”
104
yazmış diye 
rivayetler duyuldu, o konu hakkında da kesin bir habere rastlamadık.
Böylelikle, bu kişi Türkiye’de çok büyük saygı kazandı. Edebiyat âleminde onun 
itibarı çok güçlüydü. Bir zamanlar bir iş hakkında cezaevine girmiş, cezaevinden sorgu 
odasına getirildiği sırada ahalinin elleri üstünde kaldırılıp getirilmiş; cezaevindeki hücresi 
bir ziyafet sofrasına dönmüş. Sözün özü, Dünya savaşının sonuna kadar onun şöhreti 
saygısı ve itibarı büyüktü.
İnkılap, gayet güçlü bir etkenmiş. Ne güçlü şöhretler yerlerde sürünmedeki? 
Biçare Rıza Tevfik de bunun gibi şöhretlerden biri oldu. 
Türkiye’nin yeni şairleri içinde en güçlüsü olan Yahya Kemal Bey ile İstanbul 
Üniversitesinin Fars (İran) Edebiyatı hocası Hüseyin Daniş Bey arasında milliyet kavgası 
başladıktan sonra, İran milliyetçisi olan Hüseyin Daniş tarafında yer alıp Rıza Tevfik de 
Türk milliyetçisi olan Yahya Kemal’e karşı çıktı. Davasını ispat etmek için, bu güçlü 
mütefekkir meşhur Fuzuli Bağdadi hakkında üniversite salonunda bir konferans verip, 
Fuzuli’yi Türk değil, İranlı (Fars) yaptı. Fuzuli’nin, eserlerini İran’ın ünlü bir şairinden 
aldığını iddia etti. İşte bugünden sonra Rıza Tevfik’in şöhrette ve saygıda düşüşü başladı. 
Dünya savaşı bittikten sonra Fransa’nın Sevr şehrinde, mağlup olan Türkiye için 
bir anlaşma hazırlandı ki, o anlaşmayı Türkiye basını “Türk milleti için ölüm anlaşması” 
diye, çok doğru teşhis etmişti. Türkiye de bu aşağılayıcı anlaşmayı imzalayacak 
talihsizler hemen bulunamadı. Herkes bu rezil görevi boynuna almaktan kaçınıyordu. O 
zamanda o günlerin aristokrasi üyesi olan Rıza Tevfik meydana atıldı ve umursamadan 
101
“Âşık tarzında hece vezninde yazmış”-Türk ve Azerbaycan halklarında “Âşık” diye bahşılara söylenir. 
102
Hece vezni, parmak vezni demektir. 
103
Abdülhak Hamit (1851-1937) – 19.asır sonlarında ve 20.asır başlarında çok ünlü olan Türk edebiyatçısı. 
104
“Ansiklopedik Felsefe Sözlüğü” – felsefe ansiklopedisi göz önünde bulunduruluyor olsa gerek. 

---

173 
gidip anlaşmayı imzalayıp geldi. Fransız gazetelerinden biri, bu hadiseyi çok maskara 
edip yazmıştı. Bu iş biçare mütefekkirin itibarını yerle bir etti. 
Mustafa Kemal’in galip orduları İstanbul’a girdikten sonra bu meseleler yeniden 
gündeme geldi, Türk basının damütefekkir hakkında çok sert şeyler söylendi. Bir 
zamanlar üniversite öğrencileri, onu hocalıktan kovdular. 
Son zamanlarda alınan bir habere göre, bu biçare mütefekkir, üniversiteden 
çıktıktan sonra olsa gerek, İstanbul’daki Amerikan Kolejine girmiş, öğrencilerin 
tartışmasından sonra oradan da gitmeye mecbur olmuştu. Oradan çıktıktan sonra 
Zonguldak adlı yere gidip oradaki bir kolejde Türk Dili ve Edebiyatı dersleri vermeye 
başlamış, o kolejin öğrencileri de onu kovmaya teşebbüs etmişler.
Böylelikle, Türkiye’nin edebiyat ve bilim dünyasında en büyük temsilcisi, zamanın 
ateşli gençleri ile baş edememiş, geniş fikirlerini kendine saklamış, başıboşluk – serserilik 
sokağına girivermiş…