Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

Жигарда қон айланиши
.
Жигарда қон томирлар системаси классик 
жигар бўлакчаларга нисбатан уч қисмга: бўлакчаларга қон олиб келувчи, 

---

705 
бўлакчаларда қон айланиш ва бўлакчалардан қон олиб кетувчи системаларга 
ажратилади. Олиб келувчи система дарвоза венаси ва жигар артериясидан 
бошланади. Жигарга дарвоза венаси орқали келаѐтган қоннинг 3/4 қисми меъда, 
ичак, талоқ ва меъда ости безидан йиғилади ва ичакда сўрилган турли озиқ 
моддаларга бой бўлади. Бу икки йирик томир жигар дарвозасидан кириб,
бўлаклар, сегментар, бўлакчалараро, бўлакчаларатрофи артерия ва веналарга 
тармоқланади. Жигар триадасининг таркибий қисмига артерия ва венанинг 
бўлакчалараро тармоқлари киради. Жигарга қон олиб келувчи артериялар 
мушак типидаги артерия бўлса, портал венанинг барча тармоқлари мушак 
элементлари ўртача ривожланган томирлардан ташкил топган. Бўлакчалардан 
қон олиб чиқувчи веналар мушаксиз томирлар ҳисобланади. Жигар 
бўлакчаларини ўраган артерия ва вена бўлакчалар ичида синусоид 
капиллярларга қуйилади. Бу ерда артерия ва вена қони аралашади. Синусоид 
капиллярлар бўлакчаларда қон айланиш системасини ташкил қилади. Бу ерда 
жойлашган сфинктер жигар эҳтиѐжига қараб артериал ѐки веноз қоннинг 
ўтишини бошқариб туради. Жигар бўлакчасининг капиллярлари марказий вена 
ҳамда бўлакчалараро вена ва артерия оралиғида жойлашиб, «ажойиб тўр» 
ни ҳосил қилади. Марказий венадан бўлакчалардан қон олиб кетувчи системаси 
бошланади. Марказий венадан қон бўлакчалар ости венага қуйилади. Бу 
веналар қўшилиб жигар венасини ҳосил килади. Жигар венаси аъзодан чиқиб, 
пастки ковак венага қуйилади.
Жигар паренхимаси жуда кўп капиллярларга эга бўлганлиги сабабли 
жигар бўлакчаларида қон жуда секин оқади. Бу эса қон билан жигар 
ҳужайралари ўртасида модда алмашинувига қулай шароит яратади. 
Синусоид капиллярлар деворида ўтроқ макрофаглар - Купфер ҳужайралари 
бўлиб, улар бўлакча ичидан оқаѐтган қонни тозалашда муҳим ўрин тутади. 
Жигарда бундай қон айланиши унинг мураккаб фаолиятини бажаришда 
муҳим аҳамиятга эга.