Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

 
ЖИГАР
Жигар ҳазм системасининг энг йирик бези бўлиб, организм учун муҳим 
бўлган қатор вазифаларни бажаради: 
1.
Жигарда модда алмашинуви натижасида ҳосил бўлган заҳарли моддалар 
зарарсизлантирилади; гормонлар, биологик аминлар ҳамда дори моддалари 
кучсизлантирилади.
2.
Жигар 
ҳимоя 
вазифасини 
ҳам 
бажаради, 
унинг 
юлдузсимон 
ретикулоэндотелиоцитлари (Купфер ҳужайралари) микроорганизмлар ва ѐт 
(зарарли) моддаларни ушлаб қолиш ҳамда парчалаш хусусиятига эга.
3.
Жигарда гликоген ҳосил бўлади ва тўпланади, у қондаги глюкоза миқдорини 
мунтазам бошқариб туради.
4.
Жигарда қон плазмасининг альбумин, глобулин, фибриноген, протромбин 
каби муҳим оқсиллари синтезланади.
5.
Жигарда ичакда ѐғлар сўрилишида муҳим аҳамиятга эга бўлган ўт суюқлиги 
ҳосил бўлади. 
6.
Жигар ҳужайра мембраналарининг зарур таркибий қисми бўлган холестерин 
алмашинувида муҳим роль ўйнайди. 
7.
Жигарда организм учун зарур бўлган А, Д, Е, К каби ѐғда эрувчи витаминлар 
тўпланади.
8.
Эмбрионал даврда жигар қон яратувчи аъзо ҳисобланади.
Тараққиёти.
Жигарнинг тараққиѐти эмбриогенезнинг 3-ҳафтасидан – 
ўрта ичак найининг вентрал девори энтодермасининг (жигар кўрфази) қорин 

---

697 
тутқичига халтасимон ботиб кириши билан бошланади. Жигар кўрфази 
ривожланиш давомида юқори – краниал ва пастки – каудал бўлимларга 
бўлинади. Краниал қисмидан жигар ва жигар найлари, каудал қисмидан ўт 
қопи ва унинг чиқарув найлари ривожланади. Жигар кўрфазининг бошлағич 
қисми, яъни краниал ва каудал қисмлари қўшилган жойда умумий ўт йўли 
шаклланади. Краниал қисми ҳужайралари қорин тутқичи вентрал варағининг 
мезенхимасига ўсиб кириб, эпителиал тасмаларни ҳосил қилади. Улар 
орасида сариқлик қопи венасидан ҳосил бўлган кенг қон капиллярларининг 
тўри ўтади, кейинчалик ушбу веналардан дарвоза венаси шаклланади. 
Ривожланишнинг иккинчи ярмида дарвоза венаси бўйлаб бириктирувчи 
тўқимали тасмалар кира бошлайди, натижада жигар бўлакчалари ҳосил 
бўлади.
Тузилиши.
Жигар ташқаридан қорин парданинг висцерал варағи билан 
зич бирикиб кетган зич бириктирувчи тўқимадан иборат фиброз парда 
(Глиссон капсуласи) билан қопланган. Жигар паренхимаси жигар 
бўлакчаларидан ташкил топган (расм 16.13). 
Расм.16.13. Жигар бўлакчаси. 
(а) Жигар бўлакчасининг схемаси. 
(б) 
Синусоид 
капиллярларнинг 
ҳосил бўлишида дарвоза венаси ва 
жигар артерияси иштирок этади.