Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

Йиғув найларини
бир неча сегментларга бўлиш мумкин. Найнинг 4 та 
қисми мавжуд бўлиб, шулардан биттаси буйрак пўстлоқ моддасида, қолган 
уч қисми мағиз қисмида жойлашади. Бир сегментдан иккинчи сегментга 
ўтишда аҳамиятли ўзгаришлар бўлмайди, шунинг учун бу бўлиниш шартли 
табиатга эга. Йиғув найларида аниқ икки хил-бош (оқиш) ва оралиқ 
(қорамтир) ҳужайралар фарқланади. 
Бош ҳужайралар 
кубсимон бўлиб, цитоплазмасида бир текис тарқалган 
кам сонли митохондриялар, цистерналар, вакуолалар ва везикулалардан 
иборат 
пластинкасимон комплекс, эндоплазматик 
тўрнинг 
майда 
каналчалари, эркин рибосомалар ва полисомалар учрайди, ѐн юза 
мембранасида кўп сонли калта ўсимталар бўлади.
Оралиқ (қорамтир) ҳужайралар 
оқиш ҳужайралардан улътраструктур 
тузилмаларнинг кўплиги билан фарқланади. Оралиқ ҳужайраларда электрон 
зич гиалоплазма ва митохондрияларнинг сони кўплигини кузатиш мумкин. 
Митохондрияларнинг кўп сонли кристалари зич жойлашади. Оралиқ 
ҳужайраларда митохондриялар цитоплазма бўйлаб деярли текис тарқалган 
бўлиб, баъзан ҳужайра апикал қисмида кўпроқ учрайди. Мунтазам равишда 
цитоплазмасида силлиқ деворли везикула ҳосил бўлиши, уларнинг апикал 
қисмга силжиши оралиқ ҳужайралар учун хосдир. Апикал юза кўп сонли, 
нотўғри шаклли микроворсинкалар ҳосил қилиши мумкин. Бундай ҳолат бош 
ҳужайраларда кузатилмайди. Булардан ташқари, бир қатор оралиқ 
ҳужайраларда ҳужайра ички каналчалари борлиги аниқланган. Силлиқ 
деворли везикулалар шаклланиш даврида бу каналчаларнинг кўпайиши 
кузатилади. Бу ҳужайралар тузилиши ва фаолияти жиҳатидан меъда 

---

718 
безларининг париетал ҳужайрасини эслатади. Ҳар хил тажрибаларда бу икки 
аъзо ҳужайралари бир хил равишда ўзгаради. Бу улар хусусиятларининг бир 
хиллигини ҳамда Н+ ионининг секрециясида иштирок этишини кўрсатади. 
Сийдикнинг ацидификация қилиниши (кислотали шароитга эга бўлиши) 
йиғув найларининг оралиқ ҳужайралари фаолияти билан боғлиқдир.