Chorva, parranda va baliq mahsulotlarini yetishtirish, qayta ishlash

Separatorning ishlash prinsipi. Awalo separator toza, yorug‘ va quruq xonaga o‘matilishi kerak. Shu- ningdek, uni yig‘ish, qismlarga ajratish va yuvish uchun qulaylik bo‘lishi ham talab etiladi. Ish unumi jihatidan soatiga 300 litr sutning qaymog‘ini oladigan separatorlar mustahkam, sementlangan yoki beton fiindamentlarga o‘mashtiriladi.
Hozirgi vaqtda separatorlar sut tarkibidagi barcha yog‘ miqdorini 99,7% ni ajratib bera olish quwatiga ega. Sut yog‘ining to‘liq holda ajralib chiqishi bir qancha omillarga bog‘liq. Masalan, yog‘i olingan sutning harorati 30°-40° bo‘lishi, barabanning aylanish tezligi, sutning sifatli va toza bo‘lishi, yog‘ sharchalarining yi-
rik bo‘lishi shular jumlasidandir.
Xususiy chorvador-fermer xo‘jaliklarida ko‘proq qo‘l va ba’zan elektr yordamida harakatga keladigan separatorlardan foydalaniladi. Separatorda ishlash uchun uning tuzilishini, ishlash prinsipini va buzilgan vaqtida uni tuzata oladigan bilimdon kishilaming ishlashi tavsiya qilinadi. Sut separatlanganda uning qaymog'i tez va osonlikda ajralib chiqadi. Bunda sut tarkibidagi qaymoq va yog‘i olingan qismi alohida idishlarga quyiladi va talab etilgan maqsadlar uchun ishlatiladi.
Olim va mutaxassislar tomonidan uzoq yillardan boshlab turli xil markali va katta-kichik separatorlar ishlab chiqarilgan (10-jadval).
Separatordan olingan qaymoq tarkibida o‘rtacha 20%-35% bo‘lishi mumkin. Separatomi ishga tushirish bilan dastlab unga harorati o‘rtacha 40-50°C bo‘lgan,
10 litr miqdorida sut solinadi. Buning natijasida separator isiydi va shu bilan bir vaqtda uning normal (bir me’yorda) ishlashi nazorat qilinadi. Bordi-yu, bunda sut oqsa, uning barabani qaytadan sozlanadi va yig‘ishtirilgan holda ishga tushiriladi. Nihoyat barcha suv separatordan o‘tib bo‘lgach, unga sut quyiladi va
136



uning jo'mragi ochiladi. Bunda dastlabki qisman bo‘lsa- da, moyi olingan sut yana separatorga qayta quyiladi, chunki uning tarkibida ko‘p miqdorda qaymoq bo‘lishi mumkin.