Chizma geometriyasi va muxandislaik grafikasi

 
102-shakl 
 
105-shakl 
 
 
103-shakl 
104-shakl 

---

Detalning 
tomonlarining  to'rsimon  yoki  ariqchasimon  elementlardan  tashkil  topgan 
qismi katak ko'rinishida shtrixlab ko'rsatiladi. 
 
Silindrik  teshiklarning  bittasini  ko’rsatib,  qolganlarining  o’rnini  belgilash 
orqali  soddalashtirib  tasvirlanishi  mumkin.  Soddalashtirishga  oid  ayrim  
chizma namunalari 106-shaklda berilgan. 
Ikki sirtning kesishish chizig'i ingichka tutash chiziq bilan shartli ifodalanib, 
har ikki tomondan kontur chiziqqa yetkazilmaydi. 
Texnik  rasm  haqida  umumiy  tushunchalar.
  Texnik  rasm  chizishda 
chizmachilik  asboblarini  ishlatmasdan  (qalam,  qog'oz  va  rezinka  ishlatiladi), 
buyum  yoki  mashina  detallari  o'lchamlarining  nisbatini  ko'zda  chamalab 
chiziladi. Bunda aksonometrik proyeksiya turlaridan birortasi tanlab olinadi va 
uning  qoidalariga  amal  qilinadi.  Texnik  rasm  chizma  chizish  standartlariga 
binoan  bajarilishi  kerak.  Texnik  rasm  chizishda  chiziqlarga  alohida  e'tibor 
berish zarur. Chiziq shakl ko'rinishini aniqlaydi, jismni fazoda ajratadi, hajmni 
ifoda qiladi. 
Texnik rasm chizish uning aksonometrik o'qini o'tkazishdan boshlanadi. 
Texnik rasm chizishda izometrik proyeksiyaning chizish tartibiga amal qilish 
qulayroq.  Le-kin  texnik  rasm  tamomila  ko'z  bilan  chamalab  qo'lda  chiziladi. 
Avval o'zaro 120° li burchak hosil qilgan izometrik o'qlar chizib olinadi. 
Texnik  rasmni  chizishdan  avval  har  xil  yo'nalishdagi  to'g'ri  chiziqlarni 
asbobsiz  chizishga  oid  mashqlarni  bajarish  lozim,  so'ngra  egri  chiziqlarni 
chizishni o'rganish lozim. Texnik rasm oq, yoki katak qog'ozga yumshoq qalam 
(M, 2M) yordamida bajariladi. 
Model  yoki  detalning  texnik  rasmini  bajarishdan  avval  uning  shaklini 
tahlil etish kerak. Shu sababli avval oddiy geometrik jismlarni texnik rasmlarini 
qurishni o'rganish kerak. 
Geometrik  shakllarning  rasmlari.
  Geometrik  jismning  texnik  rasmini 
qurish  uning  asosidan  boshlanadi.  To'g'ri  to'rtburchak  va  kvadratlarning 
tomonlari aksonometrik o'qlar yo'nalishiga parallel bo'ladi (106-shakl). 
Yuqoridagilarga  asoslangan  holda  geometrik  jismlarning  texnik  rasmlari 
bajariladi.  Uning  hajmini  yaqqolroq  ko'rsatish  maqsadida  shtrixovka, 
shraffirovka kabilardan foydalaniladi.
 Mashina detallarining rasmlari.
 Mashina 
detallarining rasmlarini bajarishdan avval u yaqqolroq ko'rinadigan va bajarish 
ancha qulay bo'lgan aksonometriya turini tanlab olinadi va shu asosda texnik 
 
 

---

rasm bajariladi. Detalning ichki tuzilishi haqida to'laroq tasavvur berish uchun 
uning chorak qismi qirqib tasvirlanadi.  
Qirqim yuzalari og'ma holda shtrixlanadi. Detalning tashqi qiyofasini 
yaqqolroq tasvirlash uchun shtrixovka yoki shrffirovkadan foydalaniladi. Bunda 
yoruglik manbai kuzatuvchidan orqaroqda, chapda va yuqoriroqda deb qaraladi. 
Yaxshi yoritilgan yuzalar zich va yo'g'on chiziqlar yordamida, qolganlari siyrakroq 
va ingichka chiziqlar bilan shtrixlanadi .