Chirchiq davlat pedagogika universiteti “tasviriy san’at va dizayn” kafedrasi

2.2. O‘quvchilarni landshaft dizaynida kompozitsiya ishlashga o‘rgatish metodikasi
Mo‘jaz landshaft kompozitsiyalari - landshaft arxitekturasi va landshaft dizaynining ajralmas bo‘lagi hisoblanadi. Bizni o‘rab turgan muhitda ma’lum g‘oyani aks ettiruvchi, unchalik katta hajmga ega bo‘lmagan jozibador badiiy asarni yaratish uchun manzarali o‘simliklar, suv, tuproq, rel’ef, inert jismlar va boshqa shu kabi unsurlarga ma’lum darajada shakl berib, inson ehtiyojlariga moslashgan makon yaratish san’atidir. Mo‘jaz landshaft kompozitsiyalari sun’iy muhitni shakllantirish, ko‘kalamzorlarni bezash, geoplastika, kichik arxitektura shakllari, dekorativ qoplamalarni yaratish va vizual kommunikatsiya vositalaridan foydalanish kabilarni o‘z ichiga oladi. Barcha mo‘jaz landshaft kompozitsiyalari bog‘-park san’atining takrorlanmas asari bo‘lib xizmat qiladi. Mo‘jaz landshaft kompozitsiyalarini yaratishdan asosiy maqsad - insonga ochiq muhitni yoqimli qilib, dilga xushnudlik, funksional, estetik va ekologik xususiyatga ega qilib yaratishdir. O‘simliklarning o‘sishiga yaroqli tabiiy tuproqlar shahar hududining yirik yashil maydonlarida, bog‘larda va o‘rmonsimon bog‘larda uchraydi. Skverlar, bog‘lar, xiyobonlar va yo‘lkalarni obodonlashtirish uchun ajratilgan maydonlar, odatda, tabiiy tuproqqa ega emaslar. Bu erda tuproqlarni o‘simliklarning biologik xususiyatlariga javob beradigan sharoitlarini yaratib berish kerak. Tabiiy tuproq maydonlarda larning sifatini, bir qator agrotexnik marosimlar o‘tkazib, ahamiyatli darajada yaxshilash mumkin.

2.2.1-rasm
Landshaft arxitekturasida mo‘jaz landshaft kompozitsiyalarini yaratish alohida ahamiyat kasb etadi. Muhitda barcha tabiiy va arxitekturaviy unsurlar kompozitsion yaxlitlikda bajarilishini talab qiladi. O‘simliklarning shakli va rangining turli - tumanligi ularni landshaft kompozitsiyasida asosiy tashkil etuvchiga aylantiradi. Har bir o‘simlik o‘zining tashqi ko‘rinishi o‘zining xususiy ko‘rinishiga, xarakteriga ega, shuning uchun aynan o‘simliklar loyihalanayotgan manzaraning proporsiyasi va shaklini belgilaydi hamda u yerda kontrastlar hosil qilib, uning «kayfiyati»ni shakllantiradi. Landshaft arxitekturasida ob’ekt va o‘simlik o‘rtasidagi kompozitsion bog‘liqlikni hosil qilish va uni badiiy g‘oyaga bo‘ysundirishda ko‘pincha dalalardagi va ko‘p marotaba ochiladigan o‘simliklardan foydalaniladi. Landshaft kompozitsiyalarini tashkillashtirishda suvning — buloq, jilg‘a, kaskad, basseyn, fontan, sharshara, daryo, ko‘l va hovuz shakllari ishlatiladi. Bu asnoda suv holatining 2 shakli hisobga olinadi — dinamik va statik. Insonga emotsional ta’sir etish darajasi suvning hajmi va qudrati, balandligi va tushish tezligiga, oqimning tasviriga va suv inshootlaridagi suvning jildirab oqishiga bog‘liq.