Chirchiq davlat pedagogika instituti

L o p o l i t l a r. Usti botiq yastiqqa o‘xshash intruziv shaklli bo‘-lib, avval ko‘tarilib, so‘ngra so‘nib, tog‘ ustki qismining cho‘kishidan qosil bo‘ladi. Shimoliy Amerikadagi Do‘olus gabbro lopolitining umumiy maydoni 38000 km³ ga teng, qajmi esa 200 000 km³ga teng.

F a k k o l i t. Linzasimon intruziv shaklida antiklinal va sinklinallar yadrosida joylashadi. Asosan burmalangan oblastlarda burmalanish bilan bir vaqtda yoki undan keyinroq qosil bo‘ladi.

N o m o s i n t r u z i v l a r. Bular dayka, batolit va shtoklarga bo‘linadi. qatlamli yoki qatlamsiz jinslarni ko‘ndalangiga kesib o‘tgan tomirlarda joylashgan magma maqsuli dayka deyiladi. Daykaning qalinligi (eni) 1 sm dan bir necha km gacha, uzunligi bir necha m dan 100 km gacha boradi. Rodeziyadagi (Afrika) katta dayka 500 km ga cho‘zilgan, eni 5 km dan 10 km gacha yetadi. Asosli va ultra asosli jinslardan tashkil topgan. Yoysimon yoki xalqasimon shakldagi daykalar qam bor.

B a t o l i t. Magmatik jinslarning eng katta shakli, u tog‘ sistemalari yadrosini tashkil etadi. Chotqol, Xisor, Zarafshon, Nurota, qoratepa tog‘larida yirik (bir qancha 200 km dan 1000 km gacha) batolitlar bor. Qozirgi paytda batolitlarga maydoni 200 km² dan ortiq intruzivlar kiradi. Eng yirik batolit Shimoliy Amerika Kordilerasida, uning uzunligi 2000 km, eni 200 km ga teng.

Shunday qususiyatga ega bo‘lgan, lekin maydoni 200 km² dan kam bo‘lgan intruziv shtok deb ataladi.