|
Metamorfik tog‘ jinslarining mineralogik va kimyoviy tarkibi, tashqi ko‘rinishi.
Metamorfik tog‘ jinslarining joylashish shakillari 35-rasmda, mineralogik tarkiblari esa 10-jadval Aniqlagichda qayd qilingan. Bu ma’lumotlar laboratog‘iya Mashg‘ulotlari vaqtida tahlil etiladi. Agar metamorfizm protsessi tez harakatchang magma koponentlari (HO, CO, CO, SO, HS, HSO, SiO, CL, Ca, Mg va h.k. kation va anion metall birikmalari) ishtirokisiz yuz bersa metamorfizmga uchratgan tog‘ jinslari tarkibida xech qanday kimyoviy o‘zgarishlar bo‘lmaydi. qumtoshlar – kvarsitga, ohaktoshlar-marmarga aylanganligi Bilan ximiyaviy tarkiblari o‘sha birlamchi hoida qolaveradi. Agar metamorfik tog‘ jinslariga tez harakatchang magmatik magmatik kimyoviy komponentlar ta’sir qilganligi (belgilari: kvas, barit, xlorid, piri, xalkopirit va h.k. tomirlari) yezilsa unda laboratog‘iya sharoitida silikat analiz (kimyoviy analiz) qilish yo‘llari bilan aniqlash mumkin. Ana shunday kimyoviy analiz 8-jadvalda keltirilgan. Metamorfik to jinslarining kvars, slyudalar, amfibor, daja shpatlari, pirogsen kabi minerallar egallangan bo‘ladi. Granat, talk, andaluzit, vollastonit, disten (kionit). epidot, trimolit, topaz, korund (yoqut, sapfir), xlorit, serpentin (zmeevik, asbest), turmalin, abi minerallar, metin jinslar tarkibida uchrasa metamorfizm darakchilar hisoblanadi. Shu qayd etilgan minerallarning shakillar izomorf holatida bo‘ladi. Metamorfik tog‘ jinslarining tashqi ko‘rinishida yo‘l-yo‘l taramlar, kataklastik (singan, maydalangan) ezilgan,g‘ijimlangan burmalanish belgilari dog‘simon mineral shakillari, yaxlit va juda zich mineral agregatlar mavjud bo‘ladi.
Magma* va uning qosilalarini qarakatga keltiruvchi jarayon yig‘indisiga magmatizm deb ataladi. Magma murakkab tarkibli asosan silikatli, suyuqlik, uning tarkibida erigan uchuvchan komponentlar ko‘p bo‘lib, ular magmani aktiv qilib yuboradi. U yer po‘stini qarakatlanuvchi qismlarida va yuqori mantiyada qosil bo‘ladi. Magmadagi uchuvchan komponentlar katoliz izatoplar deb ataladi. Ularning miqdori magmada ko‘p bo‘ladi. K.Goransonning tajribalariga ko‘ra katolizatorlar 12%gacha bo‘ladi. Uchuvchan komponentlar yuqori bosim ostida magma tarkibida saqlanib turadi. Bosim pasayishi bilan bu komponentlar magmadan portlash qosil qilib ajralib chiqadi. Bunday voqeani magmani yer yuzasiga otilib chiqib vulkanlar qosil qilganida kuzatish mumkin.
Mineralizatorlar tarkibida suv bug‘lari asosiy rol o‘ynaydi. Bundan tashqari, magmada mineralizatorlardan CO2, HC, HF, SO2, H2BO3 va boshqalar bo‘ladi. Magmaning umumiy tarkibini 96,88% SiO2, TiO2, Al2O3,Fe2O3, FeO, MgO, CaO, Na2O, K2O tashkil qiladi. Bulardan tashqari, magmada kam miqdorda Ti, P,C,CL,S,Ba, Sr, Mr,Zr, Ni, CO,V kabi elementlar bor. qolgan barcha elementlar magmaning tarkibiy qismini 0,5%ini tashkil etadi. (G.M.Zaridze, 1980).
Magmaning bir qismi yer yuzasiga chiqib quyilsa, ikkinchi qismi qatlamlar orasida qotib qoladi. Yer qatlamlari orasida qolgan magma asta - sekin soviydi va qar xil shaklni egallaydi. qatlamlar orasida magmadan kristallanib qotgan jinslarni intruziv jinslar deb atashadi, ular anchagina chuqurlikda joylashadi. Intruziv tog‘ jinslari 3 km dan chuqurda qosil bo‘lsa abissal, undan qam yuqorida qosil bo‘lsa gipabissal deb ataladi. Vaqt o‘tishi bilan yer po‘sti ko‘tariladi, cho‘kadi, yana ko‘tariladi va kuchli eroziya jarayoni ta’siri natijasida intruziv jinslar yer yuzasiga chiqib qoladi qamda ularni tekshirish osonlashadi.
Yerning chuqur qatlamlari orasida qosil bo‘lgan magma bir necha xil ximiyaviy (G.Vashington fikricha, petrogen) elementlardan tashkil topib mineralizatorlarga to‘yingan bo‘ladi. Shuning uchun magmatik jinslarni o‘rganishda yuqorida nomlari ko‘rsatib o‘tilgan elementlar oksidlariga ko‘proq aqamiyat beriladi. Bu oksidlar ichida kremniy oksidi ko‘p va o‘ziga qos qususiyatga ega. Shu sababli unga aloqida e’tibor beriladi. Magmadan qosil bo‘lgan tog‘ jinslari tarkibidagi kremniy oksidining miqdoriga qarab 4 xilga bo‘linadi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
