Chirchiq davlat pedagogika instituti

Devon geologik davri va uning paleogeografiyasi

Devon geologik davri 1839-yilda mashhur ingliz geolog olimlari A.Sedjvik va R.Murgison tomonidan aniqlangan bo‘lib, devon davri Angliyadagi Devonshir grafligi nomi bilan atalgan.

Bu davr 400 mln. yil burun boshlanib, 345 mln. yil avval tugagan. Davrning davom etgan yili 55 mln. yil.

Organik dunyosi

Devon davrining organik dunyosi boshqa oldingi geologik davrlarga nisbatan ko‘p va turli xil avlodlarga ega bo‘lgan. Organik dunyosi nafaqat suv xavzalarida yashagan, balki, quruqliklarni ham zabt eta boshlagan.

Katta ahamiyatga ega bo‘lgan voqea bu umurtqalilarning ko‘payib borishi edi, jumladan baliqlar va baliqsimon organizmlar ko‘paydi. Shuning uchun ham devon geologik davr – “baliqlar asri (davri)” degan nomni oldi. Devon davrida graptolitlar avlodi butun qirilib yo‘q bo‘ldi, onda-sonda trilobitlar, sisoideyalar va nautiloideyalar uchraydigan bo‘lib qoldi. Umurtqasiz organizmlardan braxiapodalar, sramotaporatlar va marjonlilar hamon yashab kelar, ularning avlodlari yana ko‘paya borar edi. Dengiz nilufarlari ham ko‘paygan bo‘lib, ular chiroyli manzaralarni paydo qilgan.

Yerning biogeografik rivojlanishimiz tarixida birinchi marotaba ikki tabaqali molyuskalar va qisqichbaqasimonlarning tuban avlodlari paydo bo‘ldi.

Dengiz cho‘kindilarining yoshini aniqlash borasida stratigrafik ahamiyatga ega bo‘lgan ammonoideyalar, braxiapodalar, marjonlar, konadoktalar va tenta kulitidlar avlodi ko‘payib borganligi aniqlandi. Devon davrida akula va skatlar (dumi juda uzun yapaloq baliq), sovutli baliqlar va boshqalar paydo bo‘ldi.

Quruqlini hayvonlar, hashoratlar va o‘simliklar olami zabt etishni davom ettira boshladi. Jumladan, chayonlar, ko‘poyoqlilar va qanotsiz hashoratlar ko‘payishdi.

Birinchi yerda – suvda yashashga moslashgan segotsefallar paydo bo‘ldi.

Devon davrining brinchi yarmida Yer yuzida quruqlikda psilofit (ilk o‘simliklar) lar hukmronlik qilganlar, devon davrining o‘rtalarida esa plaunlilar, qirqbo‘g‘imlilar va paporotniklar paydo bo‘ldi. Devon davri o‘rtalaridan boshlab Yer yuzini o‘rmon daraxtlari qoplab oladi.