Zaharli hayvonlarning zahari bilan zaharlanishlar Reja

Zaharli hayvonlarning zahari bilan zaharlanishlar
Reja
1.Ilonlar, chayonlar, asalarilar va ari chaqqanda ro‘y beradigan toksikozlar.
2. Bo‘g‘imoyoqlilar va baliqlar chaqiradigan zaxarlanishlar.
Tayanch tushunchalar:
1. Ilonlar, chayonlar, asalarilar va ari chaqqanda ro‘y beradigan zaxarlanishlar klinik belgilari, davolash va oldini olish choralari haqida tushunchalar.
2. Bo‘g‘imoyoqlilar va baliqlar chaqiradigan zaxarlanishlar klinik belgilari, patogenezi, davolash va oldini olish choralari haqida tushunchalar.
Hayvonlar zahari orqali chiqariladigan toksikozlar.
Tabiatda juda ko‘p tirik mavjudotlar borki, qaysikim odamlarni va qishloq xo‘jalik hayvonlarini zaharlaydi.
Bulardan ko‘proq zaxarlilari Reptiliy sinfiga kiruvchilar. Ilonlar har xil turdagi shu oilaga kiruvchilar, amfibiy, baliqlar (morskoy okun, murena) mollyuskalar, hasharotlar, asalari, arilar, bo‘g‘imoyoqlilar, qoraqurt, chayonlar, biylar va h.k.
Hayvonlarning arilardan zaxarlanishi – qishloq xo‘jalik hayvonlari arilarning zaxarini juda og‘ir o‘tkazadilar. Bularga juda sezuvchan otlardir. Ma’lumki qo‘ylar va echkilarda ham zaxarlanishda o‘lgan hollari mavjud. G‘ozlar va o‘rdaklar uchun ham yuqori zaxarli hisoblanadi, ularda ham o‘lim bilan tugaydi.
Ari zaxriga ayiqlar, tipratikanlar sezuvchan emas. Organizmga tushgandan keyin ular nerv sistemasini, qon tomirlarini jarohatlaydi, qonda, muskullarda o‘zgarishlar bo‘ladi, funksiyasi buziladi hamda qonning shaklli elementlari va qon tomirlar sistemasi kengayishi bo‘ladi. Mahalliy ta’siri (razdrajenie) «qitiqlovchi», qizarish, shishlar, kuchli og‘riq paydo bo‘ladi. Ari zaxrida atsetilxolin va gistamitsin, noradrenalin va fosfalin, ortofosfor kislotasi, ximiyaviy elementlar (kaliy, kalsiy, temir, magniy, fosfor, med, sink, yod, xlor, marganets, oltingugurt, rux va boshqalar) bo‘ladi.
Patogenezi. Organizmda ari zaxari orqali og‘ir patologik jarayon o‘tadi. Jumladan MNS, yurak qon tomirlar sistemasida, qonda, nerv mediatorlarida, modda almashinuvida. Ari zaxari ko‘pgina hayvonlarda kuchli allergen hisoblanadi. Bular atsetilxolin va gistamin ta’sir etish natijasiada qon tomirlar kengayishi ayniqsa kapillyarlar, arterial bosim pasayishi bo‘ladi. Bulardan tashqari zaxarlanish vaqtida antikoagulyant vazifasini o‘taydi, bu ferment aktivligini blokada qiladi jigardagi kinazin bog‘lanadi.