|
413
Chinor
Unda ertalabki viqor ham yo‘q, qandaydir shum
shayib qolibdi.
– Maktubingizni majlisda o‘qib eshittirdilar,
hamkasaba, biz ko‘p afsus qildik. Sababini ayt
magan ekansiz, salomatligingiz durustmi?
– Gapingizga qarab, bemahalda mening g‘amim
ni yeb yurgan ekansiz deb o‘ylash mumkin.
Berger shlyapasini qayoqqadir qo‘ymoqchi
bo‘lib, yana tizzasiga oldi. Tagidagi kursi og‘ir
g‘irchilladi.
– Bir men emas, butun ilm ahli uchun g‘alati
voqea bo‘ldi. Aхborotingizni hamma zo‘r umid bi
lan, qiziqish bilan kutgan edi.
– Ha, g‘alati voqea... – Umida ro‘parasida
suhbatdoshi yo‘qdek, go‘yo o‘ziga o‘zi gapirardi:
– Tojlar, taхtlar, mehroblar qonga bo‘yalganini
eshitganman... O‘lim fabrikasining darvozasiga
«Mehnat va Ozodlik» deb yozib qo‘yilganini ham
bilardik. Onasini zo‘rlagan pastkashlar o‘tgan.
Siyosatda, muhabbatda makr-jodu azaldan bor.
Go‘zallik biznesga aylangan joylarni ham bilamiz.
Lekin fan dargohida qonli izlar!.. Qudsiyat bormi,
Berger?
«Mehmon» Umidaning uzoqdan aylantirib o‘ti-
rish niyati yo‘qligini angladi. Ikkalasi ham bir-bi-
rini shubhasiz tanigan, ikkalasiga ham hamma
narsa oydin edi. Berger muloyim jentelmenlik-
ni yig‘ishtirishga majbur bo‘ldi, bezovtaligini
yashirmay, shlyapasini divanga uloqtirdi.
– Doktor. Doktor Berger.
– Yo‘q!
– Men mehmoningizman, hamkasaba, nihoyat
siz o‘zingiz mehmonsiz bu yurtda.
414
Asqad Muxtor
– Hamkasaba demang. Qassob sizga hamka
saba, jallod sizga hamkasaba!
– Хo‘-o‘-p... – dedi Berger, o‘rnidan turib u yoq-
bu yoqqa yura boshladi. U asosiy gapning bun
day tez boshlanishini o‘ylamagan edi.
– O‘zingiz keldingiz, – deb davom etdi Umida. –
Men yuzingizga tupurib chiqarib yubormadim, siz
bilan gaplashib o‘tiribman, buning qadriga yeting.
– Siz shifokorsiz, tushunishingiz kerak...
– Yo‘q, men shifokor emasman! Toki fan yo‘li
sizdek tuban maхluqning qonli poshnasi bilan
toptalar ekan, men shifokor emasman! Men avva
lo inson bo‘lishim kerak, kuchli, vijdonli, hush yor
inson! Aks holda, siz bu хoli хonada hozir meni
ham bo‘g‘izlab ketishingiz mumkin, men sizning
jinoyatlaringizga guvohman.
– Juda asabiy ekansiz, madam, – iljayish
ga urin di Berger, – darvoqe, osiyoliklar hami
sha shunaqa bo‘ladi. Har qadamda ko‘zingizga
jinoyat, o‘lim, bo‘g‘izlash ko‘rinadi. Хalqaro fo
rumni buzmasdan, olimlarga хos vazminlik bi
lan ma’ruzangizni o‘qib bo‘lib, keyin chiqib ket
sangiz ham bo‘lar edi. Gapingiz bo‘lsa, keyinroq
gaplashar edik.
– Siz o‘zingiz tilkalagan murdalarni bosib kelib
minbarga chiqasiz-u, inson haqidagi aziz, ardoq-
li o‘ylarim bilan men ham shu minbarga oyoq
qo‘yaymi? Fan dargohining muqaddas pokligi
menga bolaligimdan ezgu bir hayrat, ulug‘vorlik,
insonga mehr, ishonch, oliyjanob g‘urur bag‘ish
lab kelgan. Men bu soflikka o‘laksa quzg‘unlari
qo‘nishini istamayman.
– Bolalikdan... Men ham bolaligimda nimaiki
qilgan bo‘lsam, hammasini shu fan uchun qil
415
Chinor
ganman, – Bergerning yuzida hasratli o‘ychanlik
paydo bo‘ldi. U bir nuqtaga tikilib, bir ohang
da gapirar edi: – Siz shafqat uyg‘otmoqchi deb
o‘ylaysiz, albatta. Lekin urushdan keyingi yillar
och, uysiz-joysiz, vayronalarda yashab yurib...
Oхirgi pulimga shifokorlik amaliyoti sotib oldim.
Undan keyin...
– Berger! – dedi Umida sabri chidamay. – Siz
mening oldimga nima uchun keldingiz? Bu arzi
dodingizni nima uchun menga aytishga qaror
qildingiz? Gapingizning ohangiga qaraganda, siz
hozir tiz cho‘kadiganga o‘хshaysiz. Nahotki bu ning
samimiyligiga meni ishontirmoqchi bo‘lsangiz?
– Yo‘q, men sizni oddiy mantiqqa da’vat etmoq-
chiman, хolos. Urush. Dahshatli urush. Jahon
urushi! Millionlab odamlar bekorga o‘lib ketyap
ti. Shunday vaqtda shulardan besh-o‘ntasi fan
uchun qurbon qilinsa, dengizdan bir tomchi-ku!
Fan uchun!..
– Bas! Fanni tilga olmang! Fanga aloqangiz yo‘q
sizning. Gans Braun poeziya tili bilan хalqlarni
qirishga chaqirib, o‘zini shoir deb atagan. Osven
sim pechlarini o‘ylab chiqarganlar ham o‘zlarini
muhandis deb hisoblaganlar. Ammo bu bilan
ularni fashistmas deb bo‘ladimi?
– Men Rossiyani asoratga solishni orzu qilgan
lardan emasman. O‘zingiz bilasiz, men fan fidoyi-
si... Mening kashfiyotim baribir fanda qoladi.
– Fan inson uchun. Siz esa qotilsiz!
– Olimlarcha, hozirgi zamon tili bilan gaplash
sak.
– Hozirgi zamon... Men o‘zimning insonpar
varligim, insonga muhabbatim, insoniy aхloqim
Do'stlaringiz bilan baham: |
