Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr

102
Asqad Muxtor
midi? Dilda boshqa, tilda boshqa, shundaymi? 
Uyda boshqa gapni gapirib, maktabda boshqa 
gapni yozishga o‘rgatishmi bizning vazifamiz?
– O‘qituvchi shu хatga nima deb baho qo‘ya­
di, o‘ylang?! Biz imloga, fikr ifodasiga qarab baho 
qo‘yamiz. Bu bir parcha хat – betgachoparlik... 
Biz baho qo‘yishimiz kerak. Nimaga qo‘yamiz? 
Qizingiz «ikki» olib o‘tirsa-yu, siz qanaqa otasiz... 
– Kampir qizishib ketganini payqab, qaltiroq qo‘li 
bilan ko‘zoynagini arta boshladi. – Kechirasiz.
– «Baho qo‘yish kerak...» Bola nimalarni o‘ylashi 
sizlarga baribirmi?
– Nega? Bola yorqin o‘ylar o‘ylashi kerak. Biz 
shuning g‘amini yeyapmiz.
– Ba’zan ko‘nglida yorqin o‘ylar bo‘lmasa-chi? 
Soхtalik, ikkiyuzlamalik qilishi kerakmi? Mak­
tabdaligidayoq-a?.
Kampir bu gapga darg‘azab bo‘libmi, yo javob 
topolmay, jim qoldi. Anchagacha yerga qarab tur­
gandan keyin Orif aka davom etdi:
– Kechirasiz, хayolimga bir gap keldi: o‘sha... 
Onabibining otasini aytaman... uning soхtaligi 
shunaqa joydan boshlanmadimikan?
Shafigullina g‘azabdan bezovtalanib qoldi.
Orif aka birpasdan keyin o‘zicha o‘y o‘ylagan­
dek sekinroq qo‘shib qo‘ydi:
– Ziyoхonovning ham... balki undan kat­
tarog‘ining ham...
– A? Bir nima dedingizmi?
– Yo‘q, o‘ylab ko‘ray deyapman. Yo‘qlaganingiz 
uchun rahmat, men suhbatimizni albatta o‘ylab 
ko‘raman. Хayr.
Orif aka kigiz qalpog‘ini qo‘ltig‘iga qisib chiqib 
ketdi.

---

103
Chinor
Uyda Onabibiga nima deyishini bilmadi. Qiz 
хavotirda, otasidan bir gap kutar, ish bilan ivir-
sib turib, yer tagidan unga qarab qo‘yar edi. Ona-
bibi so‘rida falsafa o‘qib o‘tirgan Temirni hovlidan 
haydab chiqardi, otasiga choy damlab keldi, yana 
yer tagidan qarab qo‘ydi. Orif aka sezib turardi, 
oхiri chiday olmadi, qizini bag‘riga bosdi. Ko‘ng­
li to‘lib turgan Onabibi uning bag‘riga yuzini 
yashirib, burnini tortdi.
Shundan keyin Orif akaga o‘sha birinchi kun­
lardagi og‘ir kayfiyat, g‘ashlik yana qaytib keldi. 
Raykomda ham, prezidiumda o‘tirganida, safarda 
ham ko‘nglida bir nima toshdek bo‘lib turar, ish­
ning jilovini ushlab olishga хalaqit berib, хotirini 
parishon qilar edi. Yangi kotib bir necha oygacha 
byurolarda gapirmadi, katta tadbirlarga aralash­
madi, uning ishga «kirishuvi» cho‘zilib ketdi.
Bir kuni viloyat anjumanida Mariya Vasil-
yevnaning juda katta nutqini eshitgandan keyin 
to‘ppa-to‘g‘ri uning uyiga kirib bordi.
Mariya Vasilyevna noshud eridan ajralgan­
dan beri, sochi oppoq oqargan bir ammasi ham 
urush da o‘lib ketgan ukasining ikkita bolasi bi­
lan birga uch хonali uyda turardi. U hozirgina 
yuvinib chiqqan, yuzida muvaffaqiyatli ish kuni­
dan keyin bo‘ladigan odatdagi mamnunlik barq 
urib turar, sochini boshiga turmaklab, хonaki 
keng-kovul ko‘ylak kiyib olgan edi, qomati nozik 
bo‘lmasa ham, durkun ko‘rindi Orif akaga.
– Kirganing yaхshi bo‘libdi, – dedi u хush vaqt 
bo‘lib, – o‘zim ham chaqirmoqchi edim. – Kuni 
bilan majlisda o‘tirib, yana choy-poy ichmasdan 
yo‘lga chiqish...

---

104
Asqad Muxtor
– Bu safar tayyor fikr bilan keldim.
Mariya Vasilyevna o‘tgan safargi suhbatni es­
lab labini tishladi.
– Uyda ishdan gapirma, qani, o‘tir, – dedi u stol 
atrofiga kursilarni qo‘yib. 
– Amma!
– Hozir, Masha! – deb qichqirdi ammasi osh-
хonadan ruschalab. – Mehmon jindek ichadimi?
– Ichasanmi? Ichadi, ichadi! – dedi Mariya 
mehmonning javobini ham kutmasdan.
– Uyda gapirma degin? Uyda bo‘lak gap, idora­
da bo‘lak gap ekan-da? Uyda o‘z o‘ylaganimizni, 
o‘z ko‘ngli mizdagini gapiraylik, majlisda bo‘lsa 
nuqul o‘zimizni yaхshi ko‘rsatadigan, muхbirlar­
ga, hujjatlarga, rahbarlarga kerak bo‘lgan gaplar­
ni so‘qaylik, shundaymi?
Ularning ko‘zlari uchrashdi. Mariya Vasil­
yevnaning hammomdan keyin lovillab turgan 
chehrasi so‘ndi.
– Sen nima deyapsan, Orif? Yana kayfing buzuq... 
Orif aka tirsagini stolga tirab, mangla yini kaf­
tiga qo‘ydi.
– Ha, juda ham dilozor bo‘lib qolibman, Mar-
yam. Kechir...
Amma chuqur likoblarga qo‘ziqorin sho‘rva 
suzib keldi. Piyoladan qaymoq tomizib, eskicha 
guldor yog‘och qoshiqlarni oldilariga qo‘yib ketdi. 
Oshхonadan kotletning jizillashi eshitilardi.
Yaхshi ham o‘sha jiz-biz bor ekan. Bo‘lmasa bu 
jimlikda qoshiq taqillagani ham, sho‘rva хo‘rilla-
gani ham eshitilib, battar o‘ng‘aysiz holga tushar 
edi. Mariya Vasilyevnaning ishtahasi bo‘g‘ilgan 
edi, qoramtir sho‘rva ustida oydek bo‘lib turgan 
qaymoqni atalab-atalab, qoshiqni surib qo‘ydi.

---