Chet tilini o‘qitishda axborot kommunikatsion texnologiyalarning ahamiyati va o‘rni tillar kafedrasi – 2021

изланувчиси 
 
Аннотатция: 
Мазкур мақола немис тилида терминларнинг типологияси 
муаммоси ва хусусиятларига бағишланган. Ушбу мақоланинг мавзуси – немис 
тилининг терминологияси таснифланишини ифодалаш. Бошқа тиллардагидек, 
немис тилидаги терминлар ҳам қуйидаги баъзи хусусиятлари - тизимлилиги, 

---

CHET TILINI O‘QITISHDA AXBOROT KOMMUNIKATSION 
TEXNOLOGIYALARNING AHAMIYATI VA O‘RNI
 
Tillar kafedrasi – 2021 
||76||
 
 
бир маънолилиги, аниқлиги, қисқалиги, ҳиссий -экспрессив нейтраллиги, 
синоним ва омонимларининг йўқлиги билан ажралиб туради. Терминларни 
шакллантириш бўйича қонун ва қоидаларнинг аҳамияти, шунингдек уларнинг 
таснифи илмий ва техника матнларнинг таржимасини осонлаштиради ва аниқ 
тушунишга имкон беради. Терминлар типологияси масаласи кенг қамровли 
тизим ҳисобланиб, ҳозирда долзарб бўлиб бормоқда ва у замонавий жамият 
фаолиятининг турли соҳаларида муҳим рол ўйнайди. 
Калит сўзлар: 
термин, терминологик бирлик, рамзий бирлик, тушунча, 
типология, таснифланиш . 
Замонавий шароитда илмий-техник билимлар соҳасининг кенгайиши 
кутилмоқда, бу эса ушбу соҳада ишлатиладиган луғатнинг кенгайишига олиб 
келади
. 
Турли тилларда кўп сонли махсус сўзлар- терминлар пайдо бўлмоқда, 
бу эса уларни тушуниш ва бошқа тилга таржима қилишда маълум 
қийинчиликларга олиб келади. Терминлар таснифланишининг турли усуллари 
мавжуд. Терминлар рамзий бирликлар бўлиб, уларни турли томонлардан кўриб 
чиқиш мумкин. Бу уларнинг тузилиши ва шакли, маъноси, вазифалари, ички ва 
ташқи функциялари, тарихий ва фойдаланиш хусусиятлари ва бошқалар. «Бир 
томондан терминларнинг асоси ҳисобланган, айрим чуқурлаштирилган 
хусусиятларига кўра, бошқа боғлиқ бўлган бирликларни аниқлаш, бошқа 
томондан, терминларнинг бутун тўпламини ушбу хусусиятларга кўра ажартиш» 
зарур. Бундай бўлиниш типология деб номланади[1, б. 22]. 
В.М Лейчик фикрича, «типология (турни ажратиш натижаси) 
объектларни моҳиятига кўра белгилайди». Бундан келиб чиқадики, терминлар 
типологияси муайян терминлар тизимидан қатъий назар, терминларга хос 
бўлган муҳим хусусиятларга кўра тақсимланишни англатади, масалан, 
терминлар умумий-махсус тушунчаларни билдиради. «Терминлар турлари 
тушунчаларнинг турларига боғлиқ» [1, б. 22].
У ёки бу соҳага тегишли терминлар билан аталадиган тушунчалар 
маълум предметга ҳослиги бўйича математик, биологик, дипломатик, спрот, 
ҳарбий терминлар, шунингдек автомобилсозлик терминлари ҳам ўз навбатида, 
илмнинг тарқоқ ихтисослашишига кўра, гуруҳларга бўлиниши мумкин.
Илм фанни метафоралаштириш жараёни бу ўхшаш объектларнинг 
характеристикаси, функционал, объектив ўхшашлгиг асосида ном танлашнинг 
семантик жараёни.С.Г Дудецкая фикрича, терминологик метафоралаштириш 
табиий ҳодиса бўлиб, илгари меъёрланмаган тушунчаларни номлашда зарур 

---