Человеческий капитал мира

Меҳнат ресурсларига бўлган талабнинг шаклланиши

Меҳнат ресурсларига бўлган талабнинг шаклланиши

• Меҳнат ресурсларига талабнинг ҳажми, таркиби ва динамикасини шакллантиришнинг макро- ва микроомиллари мавжуддир. Ушбу макроомилларга қуйидагилар киради:
• иқтисодий ўсиш;
• моддий неъматларни кенгайтирилган такрор ҳосил қилиш;
• ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар ҳажмини муттасил кўпайтириб бориш;
• ишлаб чиқаришга капитал қуйилмаларни кўпайтириш;
• меҳнатга талабни кенгайтириш;
• қатъий пул-кредит сиёсатини ўтказиш;
• ишлаб чиқаришда таркибий ўзгаришларни амалга ошириш ва бошқалар.
• Меҳнат ресурсларига талабнинг микроомиллари қуйидагиларни қамраб олган:
• корхонада ишлаб чиқарилаётган маҳсулотларга талаб;
• фойда олиш;
• корхонанинг рақобатбардошлиги ва бошқалар.
• Ривожланган давлатларнинг тажрибаси бозор иқтисодий тизимида макро- ва микродаражаларда меҳнат ресурсларига талабни чегаралайдиган омиллар мавжудлигидан далолат беради. Уларга илмий-техникавий тараққиёт, ижтимоий меҳнат унумдорлигининг ортиши, ички тармоқ ва тармоқлараро рақобат, ишлаб чиқарилаётган маҳсулотларнинг нархи киради.
• Меҳнат ресурсларига талабнинг таркиби жуда мураккаб. Чунки ижтимоий ишлаб чиқаришда меҳнат фаолиятининг турлари ниҳоятда кўп, айни пайтда ишлаб чиқариш муттасил модернизация қилиб турилиши меҳнат ресурсларига талабни ҳам ўзгартиради.

Меҳнат ресурсларига бўлган талабнинг шаклланиши

• Умуман олганда ёлланадиган меҳнат ресурсларининг касб-малака турларидан келиб чиққан ҳолда меҳнат ресурсларига талабни қуйидагича гуруҳлаш мумкин:
• юқори малакали меҳнат ресурсларига талаб;
• ўрта малакали меҳнат ресурсларига талаб;
• паст малакали меҳнат ресурсларига талаб;
• малакасиз меҳнат ресурсларига талаб.
• Корхоналар учун шунчаки умуман меҳнат ресурслари эмас, балки бу ердаги технология жараёни талабларига мос тушадиган аниқ касб ва малакага эга бўлган ходимлар талаб қилинади.
• Корхоналар меҳнат ресурсларига эҳтиёжларини қондириш орқали иложи борича кўпроқ фойда олиш мақсадини кўзлайди. Корхона фойдасини энг кўп миқдорининг шарти энг кўп даромаднинг (МR) энг кўп ишлаб чиқариш харажатларига (МС ) тенглигидир:
• МR = МС
• Корхонанинг қўшимча (энг кўп) ходим ёллаши натижасида оладиган энг кўп даромади ушбу ходим томонидан ишлаб чиқарилган маҳсулотни сотишдан тушган маблағ ҳисобланади. У ишлаб чиқарилган маҳсулот нархининг (Р) меҳнатнинг энг кўп маҳсулига (МРL) кўпайтирилиши орқали аниқланади. Бунда энг кўп харажат ходимнинг номинал (пул) иш ҳақидир. Бундан корхонанинг энг кўп фойда олиши қуйидаги тенгликка боғлиқлиги аниқланади:
• Р х MPL= W
• Шундай қилиб, меҳнат ресурсларига талаб энг кўп меҳнат маҳсулотининг функцияси ҳисобланади:
• LD = LD (MPL) 
• Бундан иложи борича кўп фойда олиш шарти: Р x MPL = W дан MPL = W/Р ҳосил бўлишидир. Чунки: LD = LD(MPL) дир. Натижада қуйидаги тенглик ҳосил бўлади:
• LD = LD (W/P)
• Юқоридагилардан меҳнат ресурсларига талаб ходим реал иш ҳақининг функцияси эканлиги хулосасини чиқариш мумкин. Иш ҳақи қанчалар юқори бўлса, меҳнат ресурсларига талаб шунчалик кам бўлади.