Человеческий капитал мира

Меҳнат ресурсларининг таклифи: оддий ва кенгайтирилган моделлар

• Меҳнат бозорида меҳнат ресурсларининг таклифи ва унга талаб ўртасидаги нисбат меҳнат бозорининг конъюнктураси ҳисобланади. Меҳнат бозоридаги конъюнктуранинг уч тури фарқланади:
• мувозанатли конъюнктура – меҳнат ресурсларига талаб ва таклифнинг мутаносиблиги;
• меҳнат тақчиллиги конъюнктураси – меҳнат ресурсларига талабнинг уларнинг таклифидан ортиқлиги;
• меҳнатнинг ортиқчалиги конъюнктураси – меҳнат ресурсларига таклифнинг уларга талабидан ортиқлигидир.
• Ҳар бир ходим меҳнат бозорида уч нарсани: иш вақти, иш сифати ва унинг интенсивлигини таклиф этади. Уларнинг жамланмаси меҳнат бозорид меҳнат ресурсларининг шахсий таклифини ташкил этади.
• Ходимларнинг иш вақти таклифи фойдалилик назариясига асосланади. Ушбу назария Австрия мактабининг энг машҳур вакилларидан бири Бём-Баверк Ойген томонидан ишлаб чиқилган.
• У фойдалилик харидор товарни истеъмол қилишдан оладиган қониқиш эканлигини, умумий, ўртача ва энг кўп фойдалиликни фарқлаш кераклигини кўрсатган. Бунда умумий фойдалилик – харид қилинган қандайдир товар ёки хизматдан фойдаланишдан олинган қониқиш, ўртача фойдалилик – умумий қониқишнинг истеъмол қилинган товарлар бирлигига нисбати, энг кўп фойдалилик эса –қўшимча олинган товардан олинган қониқишнинг умумий фойдалилик билан жамланмасидир.
• Австралиялик иқтисодчи олим Бём-Баверк амалга оширшан тадқиқотлари натижасида қайсидир бир неъматнинг бирор бўлагини изчил равишда истеъмол қилиш жараёнида унинг фойдалилиги истеъмолчи учун камайиб боришини аниқлаган.

Меҳнат таклифи таркиби

• Меҳнат ресурслари сифатининг таклифи – инсоннинг таълим ва малака даражаси, физиологик, жисмоний, ижтимоий-психологик хусусиятлари, ишлаб чиқариш шароитларига мослаша олиши, касбга йўналтирилганлиги ва мобиллиги каби шахсий хислатларининг жамланмасидир. Меҳнат ресурслари сифатининг барча кўрсаткичлари яхшиланиши уларнинг меҳнат бозоридаги рақобатбардошлигини кучайтиради, меҳнат унумдорлигини ошириш ва сифатини яхшилашга хизмат қилади, миллий меҳнат бозорида меҳнат ресурсларининнг таклифи уларга талабдан юқори бўлганда ташқи мобилликка рағбатлантиради.
• Меҳнат интенсивлигининг таклифи. Меҳнат интенсивлиги­ни ошириш меҳнат унумдорлигини ошириш демакдир. интенсивлиги билан турли бошқа омиллар ўртасидаги алоқадорлик жуда мураккаб бўлиб, у иш вақти ва меҳнат сифати таклифларига нисбатан чуқур ва батафсил таҳлил қилинмаган. Меҳнат бозорида таклиф этиладиган меҳнат интенсивлиги, бир томондан, ходимнинг ички мотивацияси ва жисмоний ҳолатига боғлиқ, иккинчи томондан, қонунчилик миллий анъаналар орқали тартибга солинади.