Ц и Суо- л с ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

8.2. Маркетннг фаолиятини ташкил этиш принциплари.
Ҳозирги вақтда жаҳонда кенг тарқалган “маркетинг” тушунчаси 
бозорни эгаллаш билан боғлиқ фаолиятни англатади.
Кўпчилик маркетингни товарларни сотиш билан боғлайди. 
Аммо сотиш тизимининг вазифаси харидорни ишлаб чиқарилган 
маҳсулотни харид қилиш лозимлигига ишонтиршцдан иборат 
бўлса, маркетинг фаолияти истеъмолчига нафақат бугун, балки 
эртага ҳам керак бўлган товарларни ишлаб чиқариш ва сотиш 
ҳамда хизматларни кўрсатишни назарда тутади.
М аркетинг - бозор муаммоларини ечишга нисбатан комплекс 
ёндашув. 
У 
товар 
ҳаракатининг 
барча 
босқичларини 
-
эҳтиёзкларни ва товарга бўлган талабни ўрганиш, ишлаб чиқариш 
ва хизматлар кўрсатиш дастурларини ишлаб чиқишдан сотувдан 
кейинги хизмат кўрсатишни ташкил этиш ва янги товарларга 
бўлган эҳтиёжларни шакллантиришга қадар қамраб олади.
134

---

Маркетингнинг бош қоидаси - истеъмолчига амалда зарур 
бўлган маҳсулотни ишлаб чиқариш, унга ўз эҳтиёжларини 
аниқлашга ёрдам бериш, истеъмолчини тўлақонли қондирадиган 
маҳсулот ва хизматларга талабни шакллантириш.
Яна бир муҳим хусусият: маркетингни бирон-бир битта 
хўжалик соҳасига, масалан, савдога киритиш мумкин эмас. У 
бозорнинг барча субъектларини қамраб олади, унинг методлари 
эса комплексда қўлланилган ҳолдагина самара беради ва аниқ 
таърифланган пировард натижага қаратилган ягона стратегик 
мўлжалга эга бўлади.
Содда қилиб айтганда, маркетинг - бозор фаолиятини пухта 
ўйлаб ташкил этиш. У қуйидаги асосий йўналишларни ўз ичига 
олади:
■ эҳтиёжлар ва талабни тахдил қилиш, ўрганиш ва прогноз 
қилиш;
• бозорда ўз ўрнини топиш, сотувларнинг эҳтимол тутилган 
даражасини аниқлаш;
• товарни ишлаб чиқиш ва уни ишлаб чикаришни ташкил 
этиш;
• нархни белгилаш;
• реклама;
• сотувни ташкиллаштириш ва рағбатлантириш.
Маркетинг ёндашуви асосида бозорни самарали бошқариш
кам харажат билан кўп даромад олишни таъминлашга қаратилган 
ахборот йигиш, бозор тадқиқотларини ўтказиш, рекламани 
ташкил этиш, сотув операцияларини амалга ошириш ва хизматлар 
кўрсатишни англатади.
Маркетинг-микс 7Р - маркетологларга маркетинг мажмуа- 
сини ишлаб чиқишга ёрдам берувчи машҳур схема. У маркетинг 
дастури билан қамраб олиниши лозим бўлган тўрт соҳани 
кўрсатади:
• Ргос1ис! - эътиборни тортиш, харид қилиш, фойдаланиш ёки 
истеъмол қилиш учун бозорга таклиф қилиниши, бирон-бир 
эҳтиёжни қондириши мумкин бўлган ҳар қандай нарса. 
Жисмоний объект, хизмат, шахс, жой, ташкилот ёки гоя 
бўлиши мумкин.
135

---