Ц и Суо- л с ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

6.4. 
Ходимларнинг ижтимоий хулқ-атворнни рағбатлан- 
тирнш.
Янги иқтисодий муносабатлар ходимларга янги талабларни 
ҳам кўяди. Уларнинг орасида янгича тафаккур, менталитет, 
меҳнатга рағбатлантириш усулларини шакллантириш ҳам бор.
Ташкилотнинг барча поғоналарида ўз - ўзини бошқариш ва уч 
босқичли мақсад мувофикдигига ўтиш: ташкилотнинг жамиятдаги 
барқарорлиги, мақсадга йўналтирилганлигини (ташкилотнинг 
самарали ички ривожланиши натижасида юзага чиққан ташқи 
ташкилий мақсадалар) ва мақсад сара интилишини (ташкилотнинг 
ўз мақсадларини ўзи танлаши ва эришиши) сақлаб қолиш киради, 
келтирилган 
қоидаларнинг 
амалга 
ошиши 
учун 
меҳнат 
қонунчилигини, ташкилотнинг барча поғоналарида персонални 
ўз-ўзини бошқариш дастурини ишлаб чиқиш таъминлаш лозим. 
Ходимларни бошқаришнинг аньанавий ёндашувларига қараганда 
ходимларга таъсир этиш шакл, усул ва тамойиллар тизими ушбу 
парадигмада шахсий - позицион омиллар ва шахс аҳамиятининг 
(раҳбар ва ходимнинг) роли, ўзаро муносабати ва таъсирининг 
характери, мижозга йўналтирилганлиги белгилаб берилган.
Ходимларни бошқаришнинг табиати мақсадида намоён 
бўлади - персонални бошқариш тизими ва унинг тизим ости 
элементларининг 
ўзаро 
таъсирини 
оптимизация 
қилиш, 
ходимларнинг ишлаб чиқариш фаолиятини ўзаро мутаносиблиги 
тартибланганлиги орқали ташкилот самарадорлигини ошириш.
Меҳнатни рағбатлантириш - олдиндан белгилаб қуйилган 
натижаларга эришиш имконини берадиган самарали меҳнат 
фаолияти ходимнинг муҳим ижтимоий эҳтиёжларини қондириш, 
унда меҳнатга қизиқиш мотивни шакллантириш учун зарур шарт- 
шароитларни яратишни кузда тутилади.
107

---

Мотивация - инсонни фаолиятга рағбатлантирувчи ташқи ва 
ички кучлар йиғиндиси. Инсон хулқ-атворига мотивациянинг 
таъсири кўп соняи омилларга боғликдир. Мотив -  инсоннинг 
муайян ҳаракатларига туртки берувчи омил. Мотив нафақаг 
инсонни ҳаракатга рағбатлантиради, балки нимани қандай 
бажариш кераклигини ҳам белгилайди. 
Стимулпар муайян 
мотивларга туртки берувчи омиллар ролини ўйнайди. Одамларни 
мотивлаштириш учун турли хил стимуллардан фойдаланиш 
рағбатлантириш жараёни деб аталади. Бошқарув амалиётида 
унинг айниқса кенг тарқалган шаклларидан бири моддий 
рағбатлантириш ҳисобланади.