Ц и Суо- л с ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

13-расм. Бошқарув қарорларини қабул қилиш босқнчлари
Бошқарув қарорларини қабул қилиш жараёни қуйидаги 
босқичларни ўз ичига олади:
1. Муаммони қўйиш. Ушбу босқичда менежернинг вазифаси 
муаммоли вазиятни гаҳлил қилишдан иборат. Муаммони кўйиш 
жараёни уни аникдаш ва унга баҳо бершццан иборат. Муаммони 
аникдаш - белгиланган режалардан оғиш юз берганини аникдаш. 
Муаммога баҳо бериш - унинг кўламини аниқлаш, уни ечиш 
воситаларига баҳо бериш.
2. Чеклаипарни 
аницлаш 
ва 
муқобилларни 
белгилаш. 
Муаммога менежер ўзгартиришга қодир бўлмаган ташқи муҳит 
сабабчи бўлиши муикин. Бундай чеклашлар оптимал қарорлар 
қабул қилиш имкониятини камайтиради. Айни шу сабабли 
чеклашлар манбаини аниқлаш ва муқобилларни белгилаш талаб 
этилади.
103

---

Ъ.Қарор кабул цилиш. Ушбу босқичда муқобил қарорлар 
ишлаб чиқилади, уларга баҳо берилади, энг оптимал вариант 
танланади.
4. Қарории амалга ошириш. 
Мазкур босқичда қарорни 
муайянлаштириш ва уни ижрочига етказиш учун чоралар 
кўрилади.
5. Қарорпинг ижро этилиши устидан назорат. Назорат 
жараёнида огишлар аниқланади, тузатишлар киритилади. Назорат 
ёрдамида бошқарувчи ва бошқарилаётган тизимлар ўртасида 
алоқа ўрнатилади.
Менежер қарорларининг самарадорлигини таъминлаш учун 
бир қанча омиллар ҳисобга олиниши лозим.
- Қарорлар қабул қилишда иерархияга риоя этиш - қарор 
қабул қилиш ваколатини қабул кдлинган қарорни амалга 
оширишда бевосита иштирок этувчи даражага бериш.
- Функциялараро гурухдардан фойдаланиш. Бунда уларнинг 
аъзолари ташкилотнинг турли бўлинмалари ва даражаларидан 
танлаб олинади.
- Қарорлар 
қабул 
қилишда тўғридан-тўғри 
горизонтал 
алоқалардан фойдаланиш. ,\йни ҳолда ахборотни йиғиш ва унга 
ишлов бериш юқори турувчи раҳбариятга мурожаат этмасдан 
амалга оширилади. Мазкур ёндаш>в янада қисқароқ вақт ичида 
қарорлар қабул қилишга кўмаклашади.
- Қарорлар қабул қилишда раҳбарликни марказлаштириш. 
Қарорлар қабул қилиш жараёни бир (умумий) раҳбарнинг кўл 
остида бўлиши лозим. Айни ҳолда қуйи турувчи раҳбарларнинг 
ҳар бири қарорни ўзининг бевосита раҳбарияти билан баҳамжиҳат 
қабул қилади.
Менежер ўз фаолиятини эмас, 
бапки бошқа одамлар 
меҳнатини ташкил этади, шу боис қарорларни ижро этишни ҳам 
ташкиллаштириш лозим. Ижрочилар ҳаракатларни ким, қаерда, 
қачон ва қай йўл билан бажариши ҳақида аниқ ахборот олишлари 
керак.
Қарорларни 
самарали 
бажаришни 
таъминловчи 
механизмлардан бири бошқарув ходимлари ва ижрочиларнинг
104

---

алоқаларини белгилашдир. Бунда занжирли, кўп боғланишли, 
юлдузли ва иерархиявий алоқалар фарқланади.
Занжирли алоцаларда чиқарилган қарордан барча ижрочилар 
хабар топади ва уни муҳокама қилади. Бу ерда раҳбарликнинг 
буйруқбозлик услуби мавжуд эмас. Кўп богланишли алоцаларда 
барча иштирокчилар ўзаро боғлиқ бўлади. Бундай алоқалар 
ахборот узатишнинг тезлиги ва барқарорлиги билан ажралиб 
туради. Юлдузли алоцачарда барча вазифалар раҳбар орқали 
берилади. Барча алоқалар унга бориб тақалади. Иерархиявий 
алоцаларга команда муносабатлари хос.
Бошқарув 
қарорлари 
буйруқ 
ёки 
фармойиш 
тарзида 
расмийлаштирилади. Аммо кўпгина қарорлар оғзаки кўрсатмалар, 
тогапириқлар, йўл-йўриқлар тарзида берилади. Менежернинг бош 
вазифаси бундай қарорнинг бажарилишини ташкиллаштириш, 
унинг бажарилишини мувофиқлапгтириш ва назорат қилишдан 
иборат. 
Назоратнинг 
вазифаси берилган дастурдан 
оғиш 
ҳолларини ўз вақтида аниқлаш, уларни бартараф этиш чораларини 
ўз вақтида кўришдир.