Ц и Суо- л с ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

8.6. 
Истеъмолчилар бозорини сегментлашнинг психологик 
жиҳатлари.
Бозорни сегментлаш - маркетингнинг муҳим воситаларидан 
бири. Сегментлашнинг мақсади - бутун бозорда кучни беҳуда 
сарфлаш ўрнига бозорнинг айрим сегментларига мумкин қадар 
кенг 
кириш. 
Бозор 
сегменти 
-
муайян 
белгига 
кўра 
бирлапггирилган истеъмолчилар, потенциал харидорлар гуруҳи. 
Бозор сегментининг асосий кўрсаткичлари:
1) сегменм ҳажми - истеъмолчилар сони;
2) сегмент сигими - товарни реализация қилишнинг эҳтимол 
тутилган ҳажми.
Самарали сегментлаш ва сегментни тўғри танлаш шартлари:
• истеъмолчилар ўртасидаги фаркдаш;
• сегмент сигимининг катталиги;
• истеъмолчилар учун рекламанинг очиқпиги;
• рақобатни ҳисобга олиш (рақиблар ва уларнинг товарларини 
ўрганиш).
Бозорнинг 
қамров 
даражасини 
танлашнинг 
уч 
ечими 
фаркданади:
1) оммавий маркетинг - кенг истеъмол бозорига қараб мўлжал 
олиш.
2) сегмент учун ишлаш (сегментлаш) - ноёб товар ишлаб 
чиқарувчиси сифатида бозорга чиқиш.
3) бир нечта сегментга ишлаш - турли номдаги товарлар ишлаб 
чиқаришга қараб мўлжал олиш.
Истеъмолчиларнинг белгиларига кўра сегментлашда тўрт 
асосий гуруҳ фаркданади:
1) Ижтимоий-иқтисодий (демографик) белгилар - ёш, жинс, 
оиланинг катта-кичиклиги, касб, иш жойи, маълумот, дин, 
миллат.
143

---

2) Географик белгилар - мамлакат, минтақа, шаҳар ёки қишлоқ.
3) Психографик 
белгилар 
- ижтимоий 
қатлам 
(тўқлик 
даражаси), яшаш услуби, шахсий фазилатлар.
4) Хулқ-атвор 
белгилари 
-
янги 
товарга 
мослашиш
жараёнининг мудцати, хариднинг тасодифийлик даражаси, 
доимий мижоз мақоми, тоқарга бўлган эҳтиёж, рекламага 
муносабат.
Таълим хизматлари маркетингида ўтказилган тадқиқотлар 
асосвда стратегия ишлаб чиқилади. У, масалан, бозорни, унинг 
улуши, сегментини қамраб олишни, бозорда илгари эгалланган 
мавқени сакдаб қолишни назарда тутиши мумкин. Маркетинг 
инфратузилмаси: инсон ва техника ресурслари, коммуникациялар 
даражаси, маркетинг муҳитининг хусусияти ҳам ҳисобга олинади.