Ц и Суо- л с ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

8.7. Илмий-техника фаолияти маркетинги.
Мамлакатимизда илмий ва илмий-техникавий фаолиятни 
амалга ошириш, илмий-техникавий ва инновацион ривожланишни 
таъминлаш учун қулай шарт-шароитларни яратшцда мавжуд 
молиявий ва модций ресурслардан самарали фойдаланишни 
таъминлаш бўйича кенг кўламли ишлар олиб борилмоқца.
Хусусан, 2014-2018 йилларда Ўзбекистон Республикаси 
Давлат бюджети маблағларидан иимий-амалий ва инновацион 
лойиҳалар ҳамда ишланмаларни молиялаштириш учун қарийб 800 
миллиард сўм ажратилиб, уларнинг натижаларига кўра илмий- 
тадқиқот ва олий таълим муассасалари томонидан 700 дан ортиқ 
ихтиро патентлаштирилди.
Шу билан бирга, иқтисоциётнинг жадал ривожланиши 
мамлакат илмий-тадқиқот ва олий таълим муассасаларининг 
илмий 
ва 
илмий-техникавий 
фаолияти 
натижаларини 
тижоратлаштиришда 
мавжуд 
салоҳиятдан 
янада 
тўлиқ 
фойдаланиш заруратини тақозо этмоқца.
Илмий-техникавий 
интеллектуал 
фаолият 
соҳасида 
маркетингни қўллаш имкониятлари ва хусусиятлари тўғрисидаги 
масала лозим даражада тўлиқ ва муфассал ёритилмаган.
144

---

Малакали 
мутахассис 
тайёрлашнинг 
ўзига 
хос 
мураккабликлари мавжуд. Бунинг учун профессор-ўқитувчи соҳа 
амалиётидаги энг сўнгги янгиликлардан бохабар бўлиши, 
хорижий тилни яхши билиши, умуман, ўз устида мунтазам 
ишлаши керак. Ўкув материаллари ҳам замон шиддатига мос 
равишда такомиллаштирилиши лозим.
Фан индивидуал ижод, 
фикрлар эркинлиги чекланган 
шароитда ривожлана олмайди. Илмий меҳнат демократик 
хусусият касб этади. Турли фикрларни таққослаш таклиф 
қилинаётган схемалар ва ечимларнинг янгилик даражасига баҳо 
бериш учун кенг имкониятлар яратади.
Илмий ихтиролар олимлар обрўсини ошириб, мамлакат 
нуфузига ҳам ижобий таъсир кўрсатади. Энг муҳими, улар 
жамиятнинг иқтисодий ва ижтимоий вазифаларини самарали 
ечиш учун зарур шарт-шароитлар яратади. Илмий тадқиқотлар 
жараёнига ноўрин аралашиш янги илмий натижаларга эришишга 
монелик қилади, илмий-техникавий ва ижтимоий-иқтисодий 
тараққиёт йўлига тўсиқ бўлади.
Жаҳон амалиёти фаннинг ҳолати ва самарадорлиги асосан 
иқтисодиётга боғлиқ бўлишини тасдиқлайди. У илмий-техникавий 
тараққиётнинг устувор 
йўналишларини белгилайди, 
фанни 
таъминлаш ва илмий изланиш натижаларини амалга татбиқ 
этишнинг базавий моддий-техникавий имкониятларини яратади.
Ҳозирги вақтда мавжу д илмий тадқиқотларни ташкил этиш ва 
илмий изланиш натижаларини рағбатлантириш тизими давр 
талабларига жавоб бермайди. Уюшг жвдций камчиликлари: 
ташкилий тузилмаларнинг авторитар-бюрократик тизими, олим 
меҳнатига хдқ тўлашнинг мазкур меҳнат натижалари билан 
алоқасининг сустлиги, диссертацияларни тайёрлаш ва ҳимоя 
қилишда расмиятчилик ва ҳ.к.
Маркетинг принципларини фанда ва илмий-техникавий 
ижодда қўллаш илмий-техникавий ғоялар ва ишловлар нархига 
баҳо беришга ҳар томонлама асосли ёндашувни талаб этади. 
Тармоқ фанлари хўжалик ҳисобига ўтиши ва турли ижодий
145

---

марказлар ташкил этилиши нархларни баҳолашнинг аҳамиятини 
айниқса оширади.
Илмий маҳсулот (илмий-техникавий ижод натижалари)нинг 
ўзига хос хусусияти игчндаки, у гуё қийматга эга бўлмайди. Бу 
ерда қиймат жиҳатцдан ҳисоблаш қийин бўлган элементлар 
тизими иштирок этади. Асосий элементлар - илмий, техникавий 
ва ижтимоий-иқтисодий фойдалилик ҳамда илмий маҳсулотдан 
фойдаланишдан манфаатдор бўлганларнинг шу пайтдаги тўлов 
қобилияти.
Миллий дастур ижросини таъминлаш чора-тадбирларидан 
бири таълимнинг фан ҳамда ишлаб чиқариш билан интеграцияси 
таъсирчан механизмларини гаплаб чиқиш ва амалиётга жорий 
этиш таълим сифатини оширишга хизмат қиладиган муҳим 
омилдир. Шу боис Европа ва ривожланган бошқа барча 
давлатларда таълим сифатини оширишда фан ва ишлаб чиқариш 
интеграцияси масаласига жиддий эътибор қаратиб келмоқда. 
Мамлакатимизда ҳам таълим сифатини оширишда инновацион 
корпоратив ҳамкорликни асосий омил сифатида фойдаланишга 
эътибор кучайди. Шунинг учун кадрлар тайёрлашнинг учинчи 
босқичида таълим сифатини ошириш ва унда инновацион 
корпоратив ҳамкорликнинг роли, унинг халқаро тажрибасини 
ўрганиш ҳамда илғор хорижий тажрибадан фойдаланиш бўйича 
тавсиялар ишлаб чикиш долзарб масаладир. Фан ва ишлаб 
чиқаришнинг интеграцияси ҳамда ўзаро ҳамкорлиги масаласини 
тадқиқ этиш хорижий олимлар томонидан ўрганилиб келинмокда. 
Лекин улар тадқиқотлари билан танишиш мазкур масалага туфли 
ёндошув 
ва 
қарашлар 
мавжудлигини 
кўрсатади. 
Моддий 
маҳсулотдан фарқли равшцда олий таълим маҳсулотини тайёрлаш 
жараёни ва унинг сифатини аниқлаш жуда кўп ўзига хос 
хусусиятларга эга.
Олий таълимда инновацион корпоратив ҳамкорликнинг 
таълим сифатига таъсирини баҳолаш ва ушбу механизмдан 
самарали фойдаланиш йўлларини белгилашга оид тавсиялар 
бериш мақсадида аввало таълим сифати тушунчаси мазмуни 
т\трисидаги қарашларни ўрганиш зарур. Таълим сифати, унинг
146

---

мазмуни ва инновацион корпоратив хдмкорлик тўғрисидаги 
қарашларни ўрганиш асосида таълим сифатини яхшилашдаги 
ролини оширишга оид таклиф ҳамда тавсиялар ишлаб чиқиш 
мамлакатимизда 
таълим-тарбия 
соҳасидаги 
ишлар 
бўйича 
белгиланган устувор вазифалар мақсадга мувофикдир.