Byudjet tashkilotlarida byudjet hisobi

 
2.3. Xo’jalik muomalalari ta’sirida balansda sodir bo’ladigan o’zgarishlar 
 
Har doim korxonada turli xildagi xo’jalik operatsiyalari sodir bo’ladi va korxonaning 
faoliyati ushbu operatsiyalardan tashkil topadi. Korxona omboriga materiallar kelib tushdi, 
ular ishlab chiqarishga berildi, ishlab chiqarishdan tayyor mahsulot qabul qilindi, tayyor 
mahsulot xaridorlarga sotildi va sotilgan mahsulot uchun pul mablag’i olindi, yana xomashyo 
material sotib olindi, xodimlarga ish haqi to’landi, olingan foydadan soliq, yig’im va to’lovlar 
to’landi. Bu operatsiyalar ishlab chiqarish tsiklini tashkil qilib doimo qaytarilib turadi. 
Har bir xo’jalik operatsiyasi mulk tarkibi yoki uning tashkil topish manbai yoki bir 
vaqtning o’zida ham mulkda ham uning tashkil topishida o’zgarishlarga olib keladi. 
Barcha xo’jalik operatsiyalari buxgalteriya balansiga ta’sir ko’rsatadi va balansda to’rt 
xildagi o’zgarishga olib keladi. 
Hisobot davrining boshida korxona quyidagi (qisqartirilgan) balansga ega. 
Aktiv
Summa
Passiv
Summa
Asosiy vositalar 
1 200 
000 
Ustav kapitali 
1 250 
000 
Tovar-moddiy 
zahiralar 
600 000 Taqsimlanmagan 
foyda 
450 000 
Hisob-kitob schyoti 
750 000 To’lanadigan 
schyotlar 
848 750 
Kassa
10 Byudjetga qarzlar 
1 260 
Balans
2 550 
010
Balans
2 550 
010
 
Birinchi o’zgarish.
Balansning aktiv qismida sodir bo’lib, xo’jalik operatsiyasi 
natijasida bir modda ko’payadi va boshqa bir modda shu summaga kamayayishi deb 
tushuniladi. Balansning umumiy summasi o’zgarmaydi. 
Misol: ishchi va xizmatchilarga ish haqi berish uchun hisob-kitob schyotidan kassaga 
50 000 ming so’m pul olib kelindi. Kassa schyoti 50 000 ming so’mga ko’payishi, hisob-kitob 
schyoti esa 50 000 ming so’mga kamayishini aks ettiriladi. Birinchi operatsiyadan keyin 
balans quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi.

---

28