Byudjet tashkilotlarida byudjet hisobi

Aktiv
Summa
Passiv
Summa
Asosiy vositalar 
1 200 
000 
Ustav kapitali 
1 275 
000 

---

29 
Tovar-moddiy 
zahiralar 
635 000 Taqsimlanmagan 
foyda 
425 000 
Hisob-kitob schyoti 
700 000 To’lanadigan 
schyotlar 
883 750 
Kassa
50 010 Byudjetga qarzlar 
1 260 
Balans
2 585 
010
Balans
2 585 
010
 
To’rtinchi o’zgarish.
Balansning aktiv va passiv qismlarida sodir bo’lib, xo’jalik 
operatsiyasi natijasida balansning aktiv qismidagi bir modda va passiv qismida boshqa bir 
modda shu summaga kamayadi, balansning umumiy summasi ham shu summaga kamayadi. 
Misol: hisob-kitob schyotidan mol etkazib beruvchilarga olingan xom-ashyo 
materiallar uchun 600 000 ming so’m to’landi. 
Balansning aktiv qismidagi hisob-kitob schyoti 600 000 ming so’mga kamaydi, passiv 
qismidagi to’lanadigan schyotlar ham 600 000 ming so’mga kamaydi. 
To’rtinchi operatsiyadan keyin balans quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi. 
Aktiv
Summa
Passiv
Summa
Asosiy vositalar 
1 200 000 Ustav kapitali 
1 275 000 
Tovar-moddiy 
zahiralar 
635 000 Taqsimlanmagan 
foyda 
425 000 
Hisob-kitob schyoti 
100 000 To’lanadigan 
schyotlar 
283 750 
Kassa
50 010 Byudjetga qarzlar 
1 260 
Balans 
1 985 010
Balans 
1 985 010
 
3-мавзу: Schyotlar tizimi va ikkiyoqlama yozuv.
Reja. 
1.
Buxgalteriya hisobining schyotlari va uning tuzilishi.
2.
Aktiv va passiv schetlarga ta’rif, ularning tuzilishi va tarxi.
3.
Sintetik va analitik schetlar, ularning tuzilishi va o‘zaro bog‘liqligi.
4.
Analitik va sintetik hisob haqida tushuncha.
5.
Schyotlarning turli belgilari bo‘yicha turkumlanishi, Ketma-ket (xronologik) va tizimli 
(sistemali) yozuvlar. Buxgalteriya schyotlarining balansda o‘z o‘rniga ega ekanligi. 
6.
Buxgalteriya hisobining schyotlari rejasi, uning tuzilishi, bo‘lim va qismlarining 
buxgalteriya balansiga moslashtirilganligi.
7.
Joriy buxgalteriya hisobi ma’lumotlarini umumlashtirish.
8.
Oborot vedomost (aylanma qaydnoma)larni tuzish.
9.
Ularning turlari, shakli va tuzish tartibi.
10.
Buxgalteriya hisobi schyotlaridagi ikkiyoqlama yozuv va uning asoslanishi. 
11.
Ikkiyoqlama yozuvning nazorat qilish xususiyatlari haqida bilimga ega bo‘ladilar. 
3.1. Buxgalteriya hisobi schyotlari, ularning tuzilishi va turkumlanishi 
 
Korxonalarda ko’p miqdorda xo’jalik operatsiyalari sodir bo’lib, xo’jalik mablag’lari 
doimo harakatda bo’ladi. Korxonaga rahbarlik qilish uchun xo’jalik mablag’larining harakati 
to’g’risida umumlashgan ma’lumotlarni olish talab qilinadi. Bunday ma’lumotlarni balans 

---

30 
yordamida olish mumkin emas. Shuning uchun bu maqsadda buxgalteriya hisobining 
schyotlari qo’llaniladi. 
Buxgalteriya hisobi schyotlari–
aktivlarning tarkibi, joylashtirilishi va shakllantirish 
manbalari hamda operatsiyalar bo’yicha joriy aks ettirish, guruhlash, nazorat qilish usulidir. 
Schyotlarning har birida hisobga olinayotgan xo’jalik mablag’lari yoki ularning 
manbalarining boshlang’ich holati hisobga olinadi, keyingi bo’ladigan joriy o’zgarishlar o’z 
vaqtida aks ettirib boriladi. Natijada schyotlardan ayrim turdagi aktivlar yoki passivlar 
to’g’risidagi ma’lumotlarni istalgan paytda olish mumkin bo’ladi. 
Tashqi ko’rinishi bo’yicha schyotlar ikki ustundan iborat bo’lgan jadval shaklida 
bo’ladi. Schyotning nomi jadvalning yuqori qismida yoziladi. Ushbu jadvalning chap qismi 
“Debet” (D-t), o’ng qismi “Kredit” (K-T) deb ataladi. “Debet” va “Kredit” so’zlari 
buxgalteriya hisobiga uning rivojlanish davri boshlanishida kiritilgan bo’lib, bu so’zlar XII 
asrlarda sotuvchi va bankir o’rtasidagi hisob-kitob hamda kredit munosabatlarini aks ettirgan. 
“Debet” so’zi lotincha bo’lib “u qarzdor”, “Credit” so’zi esa “ishondi” degan ma’noni 
bildiradi.
Debet