Byudjet tashkilotlarida byudjet hisobi

Sintetik schyotlar
deb, xo’jalik mablag’lari harakatini va 
ular tashkil topish manbalari holati haqidagi ma’lumotlarni umumlashtirib, pul o’lchov 
biriligida aks ettiriladigan schyotlar tizimiga aytiladi. Sintetik schyotlar orqali yuritiladigan 
hisob esa, 
sintetik hisob
deb ataladi. 
Analitik hisob schyotlar
esa xo’jalik mablag’lari va ularning manbalari haqidagi 
ma’lumotlarni alohida turlari bo’yicha, aniq ko’rsatkichlar orqali ifodalaydi. Ya’ni, sintetik 
schyotlardagi yozuvlarni turlari bo’yicha tarkibiy qismlarga bo’lib o’rganuvchi 
schyotlar analitik schyotlar deb aytiladi.
Analitik hisob schyotlari miqdori u qo’llanayotgan korxona, tashkilot va 
muassasaning iqtisodiyotning qaysi tarmog’ida ekanligi, ularning faoliyati katta yoki 
kichikligiga bog’liq bo’ladi. Quyidagi misollar orqali sintetik va analitik schyotlarni bir-
biridan farqi va shu bilan birga ularni o’zaro bog’liqligini ko’rib o’tamiz. 
Misol uchun “Yoqilg’ilar schyoti”ni olaylik: 
Boshlang’ich qoldig’i 5000000 so’m, oy davomida kirimga qabul qilingan 
yoqilg’ilar summasi 1456000 so’m; 
Misolimizdan ko’rinib turibdiki, kirimga qabul qilingan yoqilg’ilar 
summasi pulda ifodalangan, lekin “Yoqilg’ilar” schyotida uning miqdori, 
assortimenti, bir birlik mahsulot bahosi ko’rsatilmadi. Chunki, yuqorida sintetik 
schyotlarda mablag’lar harakati faqat pul da hisobga olinishini ta’kidlagan edik. 
Xo’jalik yurituvchi sub’ektlar faoliyatida mablag’larning har bir turining 
harakati alohida o’rganilishi lozim, chunki ularni harakatini to’g’ri tashkil qilish 
birinchidan, tegishli mablag’ga bo’lgan talabni aniqlash bo’lsa , ikkinchidan 
ularning turlari bo’yicha mulkning but saqlanishi ustidan nazorat qilish uchun etarli 
ma’lumot olishdir. 
Analitik hisob yordamida mol-mulk va ularning manbalari turlari bo’yicha 
o’rganish uchun asos yaratiladi. Analitik hisob mahsulot turlari bo’yicha alohida-
alohida yuritiladi va buning uchun maxsus analitik kartochkalardan foydalaniladi. Analitik 
kartochkaning tuzilishini yuqoridagi misol shartlaridan foydalanib quyidagicha ko’rinishdagi 
jadvalni keltiramiz: 

---

36