Буюк Дедактика

2. Яшаш учун инсон ҳаётга тайёрланган бўлиши ерак. 3. Хатто тўсатдан ўлим хавфи бўлмаса хам, кишининг ўзоқ умр кўришга ишончи комил бўлса ҳам, барибир ўқишни иложи борича ёшликда, эртароқ бошлаш зарур, чунки инсон ўқиш учун яшамайди, балки ҳаёт кечириш учун ўқийди. Шунинг учун ҳам ёшларни ҳаётга эртароқ тайёрлаш лозим, токи яшашни билиб олмасданоқ ўқишни тўхтатиб қўйишга тўғри келмасин. Бундан ташқари, башарти биров бутун ҳаётини илмга бағишламоқчи бўлса, шуни унутмаслиги лозимки, оламдаги нарсалар чексиз хилма-хил қилиб яратилган ва шунчалик битмас-тугамаски, агар киши Нестордек узок умр кўрганда ҳам уларни ўрганиб охирига ета олмаган бўлур эди. У илоҳий хикматнинг хуфия ётган хазиналарини хамма жойдан тона олган ва бахтли турмуш кечириш учун бу воситаларни ишга солган бўлур эди. Демак инсоннинг оламни билиш қобилияти ёшликдан ўстирмоқ лозим, чунки у умр бўйи кўп нарсаларни билиб олиши, синаб кўриши ва бажариши зарур.
3. Ҳар нарсани ҳам ёшликда парвариш қилиш осон бўлади. 4. Ҳамма мавжудотлар ёшликда эгилувчан бўлиб, уларни истаган шаклга киритиш мумкин: Ўсиб улғайгач уларни ўзгартириш қийн бўлади.. Юмшоқ мумни ясаб бошқа шаклга кири­тиш унча қийин эмас, лекин мум қотиб қолган бўлса ясаган пайтда майдаланиб кетади; Ниҳолни экиш, кўчат қиллиб бошқа жойга ўтказиш, буташ, истаган томонга букиш мумкин: лекин у ўсиб катта дарахт бўлгач, бундай қилиб бўлмайди. Ўқ-ёй ясамоқчи бўлган киши ўсиб турган ёш новдани кесиб олиши лозим; эски, қуриб қолган серкўз ёғочни букиб бўлмайди, Янги тухум бостирилса, жўжа очиб чиқади, эскириб қол­ган тухумдан жўжа чиқмайди. Чайковчи семиртириб сотиш учун отни, деҳқон қўш ҳайдашга ўргатиш учун ҳўкизни, овчи - ов қилишга ўргатиш учун ит ва қарчиғайни, шунингдек қизиқчи ўйинга ўргатиш учун айиқни, ишқибоз одам гап ўргатиш учун зағизғон, қарға, тўтини ёшликдан парвариш қилади: чунки ёш молни семиртириш, қўш ва бошқа жониворларни ёшликда турли ишларни бажаришга ўргатиш осон бўлади: кекса жониворларни ўргатмоқчи бўлган кишининг мехнати зоя кетади.