Буюк Дедактика

Икки хил ёзув қўлланмаси 15. Демак ўқув қўлланмалари икки хил бў­лади: ўқувчилар учун Дарслик ва муаллимлар учун кўлланма; қўлланмада дарсликлардан қандай фойдаланиш йўллари кўрсатиб берилади.
Типография бўёғи дидактикада нимага тўғри келади. 16. Ўқитувчининг нутқи дидактикада типорафия буёғи ролини ўйнашини айтиб ўтган эдик тўғри, босма ҳарфлар қуруқ бўлса ҳам, пресс остига қўйиб босгач, қоғозга ҳарф босилади. Лекин кўп ўтмай, қоғоздаги бу ҳарф излари йўқолиб кетади. Агар босма харфларга типография буёғи суртилган бўлса, улар жуда аниқ ва деярли хеч учмайдиган бўлиб босилади. Худди шунга ўхшаш, китоблар хам болалар учун қандайдир ноаниқ, қоронғи бир нарса бўлиб туюлади. Китобларга муал­лимнинг нутқи ҳам қўшилса (муаллим китобдагиларни ўқувчиларнинг ёшига қараб яхшилаб тушунтирса ва амалда қўлланишни ўргатса), иш жонланиб кетади ва ҳамма нарса ўқувчиларнинг онгига чуқур сингади, шундай қилиб, ниҳоят, болалар ўргатилаётган нарсаларни чинакам тушуна бошлайди ҳамда ўтилганларни тушуниб олганини англайди. Типография буёғининг сиёхдаи фарқи шундаки, унга сув аралаштирилмайди, бал­ки мойга аралаштириб тайёрланади (босилган ишларнинг сифати жуда яхшн чиксин деган киши энг тоза ёнғоқ мойига кўмир кукуни қўшиб тайёрланган буёқ ишлатади). Шу тариқа ўқитишнинг энг тоза мойга ўхшаш ихчам ва оддий методи ёрдамида муаллимнинг нутқи ҳамда ўқув материали болалар онгига жойлашиб колиши керак.
Ўқув процесси интизом демакдир. 17. Ниҳоят, типография ишида пресс қандай рол ўйнаса, мактабда интизом шундай роль ўйнайди, чунки интизом хар кимнинг билимларни идрок этишига имконият яратади. Типографияда китоб босишга ишлатиладиган қоғознинг ҳаммаси пресс остига қўйиб босилган (башарти қаттиқроқ қоғозни - кучлироқ босиш, юмшоқроқ қоғоз-секинроқ босиш лозим бўлса ҳам) сингари, ўқишга кирган ҳар бир киши мактабдаги умумий интизомга итоат қилиши зарур. Интизом сақлашга ёрдам берадиган воситалар қуйидагилар: биринчидан, доимо диққат билан кўзатиб бориш. Болаларнинг қизиқиши ва хоқишига ҳеч қачон тўла ишониб бўлмайди ахир, улар Одаматонинг авлодлари), шунинг учун ҳамма вакт болаларнинг хатти-ҳаракатларини кузатиб бориш керак. Ик-кинчидан, танбеҳ бериш; интизомни бузган болаларга танбеҳ берилса, улар дарҳол тўғри йўлга кириб олади ва буйсунади. Ниҳоят, жазолаш, бола белгиланган қоидаларга ёки панд насиҳатга бўйсунмай қўйса, унга жазо берилади. Лекин бу тадбирларнинг барчасини оқилона, шунингдек ягона мақсадни кўзлаб, ягни бунинг таъсирида барча ўқувчилар ўз хоҳиши билан ҳушёр бўлиши ҳамда барча топшириқларни яхши бажариши учун қўлланиши керак.