Буюк Дедактика

Бу тўсиқларни бартараф этиш ғоясини табиатдан ўрганиш керак. 11. Демак келажак учун бу тўсиқлар ва қийинчиликларни бартараф этиш лозим, мақсадга тўғри элтадиган йўлдан бориш ёки бошқача айтганда бекорга кўп куч сарфламаслик керак.
Осмондаги қуёшга бир назар ташланг. 12. Табиатнинг ажойиб мўъжизаси бўлган осмондаги қуёшдан ўрнак олайлик. Гарчи қуёш қийин ва афтидан, чексиз ишни бажарса ҳам яъни у бутун ер юзига нур сочади, ҳамма элементларга ва унинг бирикмаларига, минералларга, хилма-хил ва сон-саноқсиз ўсимликлар ва ҳайвонларга ёруғлик иссиқлик ҳаёт ва кувват бағишлайди), лекин у ҳамма нарсага етади, хар йили ўз вазифасини жуда яхши уддалайди.
Қуёш бажараётган ишларнинг қисқача баёни. 13. Шу тариқа, ўқитиш методларини назарда
тутиб, қуёш ҳаракатининг усулларини кўздан кечирайлик.
I. Қуёш дарахт ёки хайвон каби нарсаларнинг ҳар қайсиси билан алоҳида шуғулланмайди, балки бутун ер юзини баравар ёритади, иситади ва буғ билан қоплайди.
II. Қуёш бир шуъла сочганда ҳамма ёқни ёритади. Бир ёмғир ёғиши билан ҳамма нарса суғорилади; бир шамол турса, хамма ёқни қуритади, иссиқ ва совуқ ҳам ҳамма нарсага бирдек таъсир
этади.
III. Кўп мамлакатларда баҳор, ёз, куз ва қишни бир вақтда келтириб, хамма нарсани ўсишга, гуллашга ва ҳосил беришга мажбур этади; албатта, ўз навбатига кўра, айрим мевалар олдинроқ пишиб, баъзилари кечрок етилиши бунга зид келмайди.
IV. Қуёш ҳамма вақт бир хил тартибга риоя килади, бугун қандай бўлса, эртага ҳам шундай, бу йил қандай бўлса, келаси йил ҳам шундай; бир хил нарса, албатта, хамма вақт ва доимо
бир хил шаклда бўлади.
V. У ҳар нарсани, бошқа нарсадан эмас, балки ўз уруғидан-ундириб чиқаради.
VI. Бирга бўладиган нарсаларни биргаликда яратади: ёғочни пўстлоғи ва ўзаги билан, гулим барглари билан, мевани пўсти, мағзи ва донаси билан ва хоказо.
VII. Ҳамма нарса изчиллик билан содир бўлади, яъни нарсаларнинг бири нккинчисига замин яратади ва алмашинади.
VIII. Ниҳоят, қуёш кераксиз нарсани яратмайди, мабодо, бирор кераксиз нарса ҳосил бўлса, уни қуритиб, йўқотади.
14. Биз бундан қуйидагича намуна олишимиз керак:
I. Бир муаллим бир мактабга ёки камида бир синфга бошчилик қилсин.
П. Ҳар фандан фақат битта муаллифнинг асари (Дарслик) қўлланилсин.
III. Бир вазифани синфдаги ҳамма ўқувчилар баравар бажариши лозим.
IV. Ҳамма фанлар ва тиллар бир хил метод билан ўқитилиши керак.
V.Ҳамма нарсани асосли, қиска ва ишонарли килиб ўҳитиш керак токи шу йўл билан, бошқа нарсаларнинг ҳам маъносини англаш мумкин бўлсин.
VI. Ўзаро боғлик нарсаларни ажратмасдан, биргаликда ўргатиш керак
VII. Изчилликка риоя қилиб ўқитиш лозим, токи, бугун ўрганилган илмлар кеча ўрганилганларни мустаҳкамласин, эрта ўрганиладиганига замин, ҳозирласин.
VIII. Ва, ниҳоят, аҳамияти йўқ нарсаларни ўргатмаслик керак.
15. Агар мактабда бу қоидаларга амал қилинса, ҳеч шубҳасиз, куёш хар йили Оламни бемалол айланиб чикқандек илмларни ҳам тез ва осон ўрганиш мумкин бўлади. Умуман бу фикрларни амалга ошириш мумкин ва осонлигига ишонч ҳосил қилиш учун масалага яқинроқ ёндашайлик.