|
Ayollar kostyumi. Ayollar kostyumi avvaldagiday kotta va kamizadan iborat edi. Oddiy tabaqa aholida kamiza ustki kiyim ham bo’lgan. Kottani tepasi tor bo’lib, yoni yoki orkasi shnurovka, pasti esa yon uloqlar yordamida kengroq yubkasimon kilinardi. Kotta engi uzun, tor va konussimon, manjetli bo’lardi.
XIII asrdan e’tiboran ko’ylakning beli pastrok tu- shib yubkasi shleyfli bo’la boshladi. Shleyfning uzunligi tabaqasiga moe bo’lishi kerak edi. XIV asrda modaga engeiz mo’yna bilan bezatilgan syurko kiradi. Uni faqat boylar kiyishardi. Keyinroq syurko bo’ksagacha qis- qarib, nimchasimon bo’ldi. Belbolar esa, dekorativ rol o’ynardi.
Ustki ko’ylakning englari xilma xil: tor, uzun, uchi tugunga bolangan; keng, qo’niroqsimon, qisqa, tirsagi- dan tikilgan dekorativ mato bilan bezatilgandi. Ba’zan, yubkaning oldiga qorin ustida ser burmalangan mato parchasi tikilardi. Shu sababli ayollar gavdani orqaga sal egib qo’llarini qorin ustiga qo’yib yurishardi.
XIII—XIV aerlarda yoqa o’mizi "dekolte" elka tomo- niga kengaydi. Aholining barcha tabaqalari uzun yoki kalta "naramnik"ni kiyishardi. Ba’zan, uni belbobilan bolashardi. Ustki kiyim yarim doyra yoki doirasimon, oldi ochik ko’kragida to’qa "fibula" bilan birikti- rilgan plashch edi. Boy ayollar ko’pincha ko’l uchun teshik qilingan penulani kiyishgan. Penula shleyfli bo’lib, uning yoqa o’mizi mo’yna bilan bezatilgandi.
Oyoq kiyimlari esa erkaklarnikiga o’xshash, rangli yumshoq charmdan yoki qimmatbaho kalin matodan tikilardi.
Pricheskalar ham o’zgargandi. Qizlar sochini o’rmasdan, yoyib yurishardi yoki o’rab kuloining ustidan "qo’yni shoxiga" o’xshatib turmab qo’yishardi. Bu holda quloi berkilardi, bo’yni esa ochiq turardi. Ayollar boshlariga ro’mol tashlab yurishardi. Undan tashqari, har xil shaklli chepest va chambarlar kiyishardi.
Ayollar taqinchoqlarga ko’p ahamiyat berishardi. Ular belbo, zanjir, to’qalar, marjon va qo’niroqchalarni sevib taqishardi. Belboqqa tasbeh, oynacha, tumor va tilla yuritilgan kalxatning tirnoini osib qo’yishardi.
XIV—XV asrlardagi burgund modasi ayollar kiyimiga ham ta’sir etgandi. Ularning kiyimi erkaklarnikiga o’xshab silueta uzaytirilgan, qisqa lif, uzun, keng bo’lmagan yubka va baland bosh kiyim edi (23, 24, 25-rasmlar).
Kamiza va kotta avvalgiday ichki kiyimlar bo’lgan. Kottani tepa tomoni bo’ksasigacha shnurovkalangandi, engi tor va uzun bo’lgan. Oddiy tabaqalar kottani ustki kiyim sifatida kiyishardi, oliy zotlar esa erkaklar uplen- diga o’xshash robni kiyishgan. Robning lifi qisqartirilgandi, kamar ko’krakning tagidan bolanardi, yubkasi shleyfli edi. Shleyfning uzunligi qat’iy belgilangan va uning bo’yi ayolning ijtimoiy holiga moe bo’lishi kerak edi. Cherkov shleyfga doimo qarshi bo’lgan. Shleyfni u "iblisning dumi" deb atardi.
Robning yengi tor, voronkasimon manjetli bo’lgan. Yoqa o’mizining asosiy shakli uchburchak bo’lgan. Ko’pincha ko’ylakning oldi va orqa o’mizining chuqurligi beligacha bo’lib, oldi boshqa matodan qilingan uloq bilan berki- tilardi. O’miziga yoqa yoki mo’yna tikilardi. Cherkov de- koltega ham qarshi bo’lgan, uni "do’zaxga deraza" deb atardi.
Robdan tashqari ayollar "do’zax derazali" engsiz, kalta syurkoni kiyishgan. Syurkoni mo’yna bilan bezatishgan.
Plashchlar tobora yo’qola boshlaydi. Ammo uni ko’chaga chiqqanda kiyishardi. Penula uzayib, shleyfli, qo’l uchun kesimli va dekolteli bo’lgandi.
Oyok kiyimlarining shakli erkaklarnikiga o’xshash edi, lekin uchlari unchalik uzun bo’lmagan.
XV asrda pricheskalar o’z rolini yo’qotadi, chunki bosh kiyimlar boshni berkitardi (26-rasm). Bo’yinning go’zalligini ko’rsatish uchun peshona, chakka va ensa ochiq qoldirilardi. Ayollar, ba’zan, peshonani balandroq ko’rsatish uchun qosh, peshona hamda ensadagi sochni kirib tashlashardi. Eng keng tarqalgan bosh kiyim — "ennen" edi. Uning shakli konussimon bo’lib, balandligi ijtimoiy holga mos bo’lishi kerak edi. Undan tashqari, har xil chepestlar, turli usulda o’ralgan ro’mollar va kichkina fetr shlyapalarni ham kiyishardi.
Nazorat savollari :
1. Ayollar va erkaklar kostyumlari orasidagi farq?
2. O’sha davrda soch qanaqa turmaklangan?
3. Rang gammasini sanang.
Adabiyotlar :
G.K. Xasanboeva, V.A Chursina «Kostyum tarixi» 1992 y.
2. Д.Rahmatullayeva, U.Xodjayeva, F.Аtaxonova “Libos tarixi” 2015y.
Testlar:
Do'stlaringiz bilan baham: |
