Buxoro muhandislik-texnologiya instituti

        Ferment  preparatlari
.  Ferment  preparatlari  mikroorganizmlar  yordamida  
olingan fermentlarning konsentratlari bo‘lib,  shu bilan birgalikda ularning tarkibida 
fermentlardan tashqari ballast moddalar ham mavjud. Ferment preparatlari oziq-ovqat 
ishlab chiqarishda biokimyoviy reaksiyalarning katalizatorlari sifatida  ishlatiladi.   
Ferment    preparatlarini  ishlab  chiqarish  uchun  turli  mikroorganizmlardan 
foydalaniladi.  Ferment preparatlari ishlab  chiqarishda   ishlatiladigan asosiy sanoat 
mikroorganizmlari sifatida  Asp.orysae,  Asp.niger, Asp.awamori va boshqa shu kabi 
mog‘or  zamburug‘lari  qo‘llaniladi.  Bu  mikroorganizmlar  amilolitik,  proteolitik, 
pektolitik    va  boshqa  fermentlarning  faol  sintezlovchilari  bo‘lib  hisoblanadi. 
Qo‘llaniladigan  mikroorganizmlarga  qo‘yiladigan  asosiy  talab  bo‘lib,  faqat  bir 
turdagi  fermentni  katta  miqdorda,  boshqalarini  juda  kam  miqdorlarda  hosil  qilishi 
hisoblanadi. 
Mikroorganizmlar  uglevodlar,  azot  va  mineral  moddalari,  vitaminlarga  boy  bo‘lgan 
muhitlarda etishtiriladi. 
Ferment  preparatlari    ishlab    chiqarishda  sintetik  (uglerodlar  manbai  hisoblangan 
mineral  tuzlar  va  organik  birikmalar),  o‘simlik,  hayvon  va  mikroblardan  (melassa,  
kepaklar,  solod  o‘simtalari  va  boshqalar)  olinadigan  tabiiy    materiallari  
aralashmalaridan foydalaniladi. 
Ferment  preparatlarining  olinishi.    Ferment  preparatlari  tayyorlash  uchun 
mikroorganizmlar  etishtirishning    ikki    usuli:  yuzada  va    chuqurlikda    ko‘paytirish 
usullaridan foydalaniladi. 
Yuzada  ko‘paytirish  usuli  mikroorganizmlarni  qattiq,  yarim  suyuq  va  sochiluvchan 
muhitlarning  yuzasida  etishtirishni    nazarda    tutadi.  Bu  usul  asosan  mog‘or 
zamburug‘larini etishtirishda qo‘llaniladi. 
Mog‘or zamburug‘larini yuzada ko‘paytirish usulida  eng  muvofiq harorat 28-30 °C  
ni  tashkil  qiladi.    Yana  asosiy  sharoitlaridan  biri  bo‘lib,    etishtirish  kamera-sining 
aeratsiyasi hisoblanadi. 

---

33 
 
Chuqur  ko‘paytirish    usulida    bakteriya  va  boshqa  mikroorganizmlarni  suyuq 
muhitlarda,    28-32  °C  haroratda  va    havo    kislorodi  kam  bo‘lgan  sharoitlarda 
etishtirish ko‘zda tutilgan. 
Yuzada  etishtirish  usulida  fermentlar  oziqa  muhitidan  suv    bilan  ekstraktsiyalab 
olinadi,  qattiq  fazadan  ajratiladi,  quruq  moddalarining  konsentratsiyasi  50  %  
bo‘lgunicha quyultiriladi va tozalanadi. 
Chuqurda etishtirish usulida fermentlar oziqa muhitidan  filtrlash yoki sentrofugalash 
yo‘li bilan ajratib olinadi,  quruq moddalarining konsentratsiyasi 50 %  bo‘lgunicha 
quyultiriladi va tozalanadi. 
Ferment  preparatlari  belgilangan  fermentativ  faollikka    ega  bo‘lgan,  quruq 
moddalarining  konsentratsiyasi  50  %    bo‘lgan  suyuqliklar  yoki  oq,    kulrang,  sariq 
rangli kukunlar holatida ishlab chiqariladi.