Buxoro muhandislik-texnologiya instituti

 
 
18-Mavzu. Non ishlab chiqarishda bo‘lib o‘tadigan texnologik jarayonlar 
 
Non  mahsulotlari  ishlab   chiqarish  jarayoni  quyidagi  bosqichlardan  iborat: 
xomashyoni  qabul  qilish  va  saqlash; xom- ashyoni  ishlab  chiqarishga  tayyorlash;  
xamirni    bo‘laklash;  pishirish  ,  pishirilgan    mahsulotlarni    saqlash    va    savdo  
tarmog‘iga  uzatish.Bu    boaqichlarning    har    biri    o‘z    navbatida,    ketma-ket  
bajariluvchi    alohida    ishlab  chiqarish    jarayonlaridan    iborat.  Misol    tariqasida   
birinchi  navli  bug‘doy  uni, suv, presslanlan  achitqi  va  tuzdan  baton  tayyorlash  
texnologik  sxemasi bilan  tanishamiz  (1-rasm).     
         

---

233 
 
              
 
Novvoylik  korxonalarida  un  alohida  partiyalarda  olib kelinadi. Partiya  – bu 
bir    vaqtda  tayyorlangan,  bir  hujjat  va  sifat  guvohnomasi    bilan    keltirilgan    bir  
turdagi    va    navdagi    un    miqdori.    Un    partiyasining    sifat    guvohnomasi    ko 
rxonaning    laboratoriyasi-ga    topshiriladi  va  bu    yerda    unning    ayrim    sifat  
ko‘satkichlari  nazorat  uchun  tekshiriladi.  Korxonalarning  ko‘pchiligida   hozir  un  
qopsiz  saqlash  omborlarining   bunkerlariga (siloslariga ) joylanadi. Unni   qopsiz   
saqlash  yo‘lga  qo‘yilmagan  korxonalarda,  un  mato  yoki  polimer  materiallardan  
tikilgan  toza  quruq  qoplarda tashiladi  va  saqlanadi. Un  qopsiz  usulda  ochiq  yoki  
yopiq    tur  dagi    omborxonalarda    saqlanadi.    Yopiq    turdagi    omborxonalaralohida  
bo‘lishi  mumkin.  Hozirgi  vaqtda  unni  bunkerlari   (siloslari)  bevosita  korxona  
maydonida      joylashgan    ochiq    turdagi  omborxonalarda    saqlash    usuli    keng  
tarqalgan  (2-rasm). 
 

---

234 
 
50-rasm Unni qopsiz usulda ochiq turdagi   omborxonada saqlash 
 
Un  katta  idishlarda  saqlanganda  zichlashadi, idishni bo‘shatishga  to‘sqinlik 
qiluvchi  to‘plamlar  hosil  qiladi.  
Unning    bo‘shatilishini    tezlashtirish    uchun    silosning    tubi    siqilgan    havo  
yordamida  aeratsiyalanadi. Unni, ayniqsa, yangi  tortilgan unni  saqlash  davomida, 
uning    sifatini    o‘zgartiruvchi    jarayonlar    sodir    bo‘ladi.  Yangi    tortilgan    unni  
muvofiq    sharoitlarda    saqlash    natijasida    uning    xususiyatlari    yaxshilanadi;  bu   
hodisaga    unning    yetilishi    deyiladi.  Yomon  sharoitlarda    saqlangan    unda    ke-
chadigan    jarayonlar,  un    sifatining    yomonlashishiga,  ba‘zida    buzilishiga    olib  
keladi. Javdar uni  bug‘doy  unidan  farq  qilib, qisqa  muddat (15-30 kun)  saqlashni  
talab    qiladi.    Unni    ishlab    chiqarishga      tayyorlash      alohida    un    turkumlari  
aralashtirish,  elash  va  metall   aralashmalardan  tozalashdan  iborat.  Kuchsiz  unni  
kuchli  un  bilan,  ochiq  ranglisini  to‘qroq  ranglisi  bilan,  avtolitik  faolligi  yuqori  
bo‘lgan  unni  fermentlari   faolligi   past   bo‘lgan  un   bilan  aralashtiriladi. Un  
begona  aralashmalardan  tozalash   uchun  elanadi.  Bundan  tashqari  un  elanganda  
g‘ovaklashadi, isiydi  va havo  bilan  to‘yinadi.        Boshqa  xomashyolarga,  asosan,  
achitqilar, osh  tuzi  va  suv,  qo‘shimchalardan  esa  shakar , yog‘, sut, tuxum  va  
shu  kabilar  kiradi.