Buxoro muhandislik-texnologiya instituti

Qizil sharob tayyorlash texnologiyasi 
 
Uzumni  yanchadigan  apparat  –  SDG  (sentrobejnaya  drobilka  grebneotdelitel) 
deyiladi.  Bu  uskunada  uzumning  bandi  ajratib,  uzumning  o‗zi  markazi  kuchlari 
ta‘sirida  yanchiladi.  YAnchilgan  –  uzum  bijg‗ish  sig‗imiga  nasos  orqali  quyiladi. 
Sig‗im  4/5  xajmga  to‗ldirilib  davriylik  uslubi  bilan  bijg‗itilganda  2  –  1,5%  toza 
achitqi  turi,  uzluksiz  uslub  bilan  bijg‗itilganda  5  –  8%  toza  achitqi  qo‗shiladi. 

---

292 
 
Bijg‗itish  davomida  suyuqlikni  yuzasida  uzum  po‗stlog‗i,  urug‗i  va  boshqa  qo‗pol 
qismlar tepaga ko‗tarilganda o‗zi bilan olib ketadi va ―telpak‖ xosil qiladi. Telpakni 
cho‗ktirib  bijg‗itish  uslubida  telpakni  ko‗tarilishiga  to‗sqinlik  qiladigan  to‗r 
o‗rnatiladi.  Xarorat 27-28 ºC  5 kun  davomida  bijg‗igan sharbatda  uzum  tarkibidagi 
tanin va bo‗yoq, ekstraktiv moddalarni etarli miqdori to‗planadi. Bijg‗igandan so‗ng, 
xo‗raki sharob o‗z oqimi bilan ajratiladi. Ezilgan uzum ―mezga‖ dan o‗z oqimi bilan 
ajraladigan    qismi  suslo  –  ―samotek‖,  qolgan  qismi  esa  yog‗lik  mezga  –  ―jirnaya 
mezga‖  deb  yuritiladi.  Yog‗lik  mezga  maxsus  uskuna  –  stekatelga  boriladi  undan 
keyin  presslash  apparatiga  yuboriladi.  Presslangan  sharobni  yana  sharob  bijg‗ishni 
davom ettirish uchun sig‗imlarga yuboriladi.  
Nordon  va  quvvatlangan  xom  sharoblar  olish  oddiy  texnologiya  hisoblanib, 
bunday  texnologiyaga  qo‗shimcha  sifatida  tayyor  sharoblarga  xos  maxsuslikni, 
ta‘mida,  xidida  rangida  o‗ziga  xoslikni  beruvchi  ko‗rsatkichlarni  shakllanishiga 
yo‗naltirilgan  uslublarni  qo‗llash  maxsus  texnologiya  xisoblanadi.  Bunday 
texnologiya  bo‗yicha  tayyorlangan  sharoblar  «maxsus  sharoblar»  deb  nomlanadi. 
Chet  elda  etil  spirti,  konsentrlangan  yoki  spirtlangan  sharbat  va  boshqa  material 
qo‗shib  tayyorlangan  sharoblar  ham  «maxsus  sharoblar»  guruxiga  kiradi.  Jilvali, 
nordon,  nimnordon  xushbo‗ylashtirilgan  sharoblarni,  musallaslarni,  ayrim  turlarini 
nomi  ishlab  chiqarish  joyiga  qarab  nomlanadi  va  boshqa  xududlarda  bularni  ishlab 
chiqarish man etiladi. 
Musallas  (stoloviy)  sharoblarini  ishlab  chiqarish  texnologiyasi.  Hamma 
musallas  sharoblari  va  xom  musallas  sharoblari  tarkibi  tabiyligi  bilan  ajralib  turadi. 
Ularni ishlab chiqarishda sharbat yoki sharobga spirt, qand va boshqa ingridientlarni 
qo‗shish  man  etilgan.  Ingridient-murakkab  birikma  yoki  aralashmaning  tarkibidagi 
moddadir.  Musallas  sharoblarini  tayyorlashga  ko‗p  ishchi  kuchi  talab  qiladi, 
oksidlanish  natijasida  va  aerob  mikroorganizmlar  ta‘sirida  oson  buziladi.  SHuning 
uchun  doim  nazorat  ostida  bo‗lib,  sinchiklab  tekshirib  turish,  past  xaroratda  saqlab 
etiltirish kerak. 
Xeres  musallasi  tipidagi  xom  sharobni  quvvatini  16,5  xajm  %-ga  ko‗tarish 
maqsadida spirt – rektifikat qo‗shish mumkin. Musallas sharoblarini klassifikatsiyasi 

---

293 
 
quyidagicha:  nordon,  nim  nordon,  nim  shirin,  navli,  kupaj,  odinar  va  markali 
sharoblar.  Ular  oq,  qizil  va  nim  pushti  rangli  uzumdan  tayyorlanadi.  «Sariq» 
sharoblar  oq  uzumdan  tayyorlanadigan  maxsus  oksidlangan  musallas  sharoblari 
sanaladi. 
Pressdan  chiqqan  qattiq  qismi  uzum  turpi  bo‗lib  undan  spirt  olinadi  va  elakdan 
o‗tkazilib  urug‗ga  chetlanib  quritiladi.  Achitqi  cho‗kmasidan  sharob  kislotasi  olinadi. 
SHarobga ishlov berishda: sig‗inmni vaqti – vaqti bilan to‗ldirish boshqa idishga qayta 
quyish  bentonit  SQT,  tanin  va  boshqa  moddalar  bilan  xurushlash  xarorat  va  kislorod 
ishlovini berish, egalizatsiya va kupaj ko‗zda tutilgan.  
Egalizatsiya – bir turdagi sharoblarni aralashmasi. 
Egalizatsiyani o‗tkazishdan maqsad bir turdagi sharob xajmini ko‗paytirish.