Buxoro davlat universiteti «O’zbekiston tabiiy geografiyasi» fani bo’yicha ma’ruza matni

Tekis yerlar -qiyaligi 0,0-0,1⁰. Bunday qiyalikdagi yerlar sug`orib ekin ekish uchun yaroqli, lekin qiyalik deyarli bo’lmaganligi uchun sholidan boshqa ekinlarni sug`orish uchun noqulay. Suv keltirgan jinslar va sug`orma suvlarning bug`lanishi natijasida tuzlar akkumlyastiyasi kuzatiladi, yerlar botqoqlanishi mumkin. Egatlarga suv lotoklar orqali olib kelinadi yoki yerlar bostirib sug`oriladi.
Qiyalik juda kamy erlar – qiyaligi 0,1-0,2<sup>0.</sup> Sug`orib ekin ekish uchun qulay, hamma ekin turlarini sug`orish uchun qulay sharoit mavjud, tuproqning bir tekis namlanishi ta’minlanadi. Tuproq yuvilishi deyarli kuzatilmaydi.
Sal qiya yerlar -qiyalik 0,2-0,5<sup>0.</sup> Sug`orib ekin ekish uchun yaroqli. Paxta va boshqa ekinlarni sug`orish qulay, biroq sug`oruv suvi miqdori normadan sal ortib ketsa, 0,3 ⁰ qiyalikdan boshlab tuproq sekin yuvilishi mumkin.
Ozgina qiya yerlar - qiyalik 0,5-1,0^0. Sug`orib ekin ekish uchun yaroqli. Lekin egatlarda suv miqdori maromi oshib ketmasa, paxtani sug`orish uchun nisbatan qulay sharoit mavjud. Kuchsiz eroziya sug`orma bo’lishi mumkin.
Qiyaligi o’rta yerlar qiyalik- 1-2<sup>0.</sup> Sug`orib ekin ekish uchun yaroqli. Paxtani sug`orish uchun uncha qulay emas. Tabiiy holda tuproqning bir oz yuvilishi kuzatiladi. Sug`organda tuproq yuvilishini hisobga olish va jo’yaklarni yonbag`irga ko’ndalang o’tkazish lozim.
Qiya yerlar-qiyalik- 2-3<sup>0</sup>. Sug`orib ekin ekish uchun yaroqli. Paxtani sug`orish uchun sharoit noqulay. Tuproqlarning yuvilishi sezilarli kuzatiladi. Egatlarni yonbag`irlar qiyaligiga ko’ndalang o’tkazish lozim.
Qiyaligi katta yerlar- qiyalik 3-5⁰. Sug`orish uchun yaroqli, lekin tuproq yuvilishi sug`orishni qiyinlashtiradi. Maromidan ortiq suv bilan sug`orish kuchli yuvilishga olib keladi. Tuproqning tabiiy holda yuvilishi o’rtacha. Sug`orish maxsus zinapoyali kalta egatlarda olib borilishi lozim.