Buxoro davlat universiteti a. N. Murtazoyev texnik mexanika

2. Uzatmaning geometriyasi.
Odatda, ilashishda bo’lgan bir juft g’ildirakdan kichigi shes­ternya, kattasi esa g’ildirak deb ataladi. Ilashishda bo’lgan juft­ning geometrik o’lchamlari quyidagicha ifodalanadi (8-rasm).
1. d₁ va d₂ - shesternya va g’ildirak boshlang’ich aylanalarining diametrlari. Bu aylanalar g’ildiraklarning bo’lish sirtlariga taalluqli bo’lib, tish o’lchamlarini aniqlash uchun asos qilib olinadi.
2. d_w1 va d_w2 - shesternya va g’ildirak boshlang’ich aylanalarining diametrlari. Bu aylanalar g’ildiraklarning boshlang’ich sirtlariga taalluqli bo’lib, g’ildiraklarning tezlik vektori ularga o’tkazil­gan umumiy urinma bo’yicha yo’nalgan bo’ladi.
3. h - tishning balandligi. Bu balandlik bo’lish aylanasi vositasida tish kallagi hamda tish oyog’i deb ataluvchi ikki qismga bo’linadi.
4. h_a - tish kallagining balandligi. Tishning tish uchidan o’tgan aylana bilan bo’lish aylanasi orasida joylashgan qismi.
5. h_f - tish oyog’ining balandligi, tishning bo’lish aylanasi bilan tish tubidan o’tgan aylana orasidagi qismi.
6. d_a1 va d_a2 - tishlarning uchidan o’tgan aylanalarning dia­metrlari.
7. d_f1 va d_f2 - tishlarning tubidan o’tgan aylanalarning dia­metrlari.
8. a_w - markazlararo masofa.
9. d_b1 va d_b2 - asosiy aylanalarning diametrlari.
10. d_a - ilashish chizig’ining tishlar uchidan o’tgan aylanalar bilan chegaralangan ish qismi.
11. P - ilashish qutbi. (Boshlang’ich aylanalarning umumiy urinish nuqtasi bo’lib, markazlararo chiziq ham shu nuqtadan o’tadi.)
12. _ - ilashish burchagi.
13. A₁A₂ = q - ilashish chizig’i. (G’ildiraklarning asosiy ayla­nalariga o’tkazilgan umumiy urinma sifatida ifodalanadi.)
14. _ = q_a / P_b - qoplanish koeffistienti. Bu koeffistient bir vaqtda ilashishda bo’lgan tishlar sonini ko’rsatadi. _  1 bo’lishi kerak.

22.1-rasm. Tishli uzatmaning asosiy geometrik o’lchamlari.