Buxoro davlat universiteti a. N. Murtazoyev texnik mexanika

17.8-rasm.
Harakatlanuvchi zvenolar soni n=7: quyoshli va koronniy (toj) g’ildiraklar, vodilo va 47 ta satellit. Quyi kinematik juftlar soni p_n =7 : har bir markaziy g’ildirak stoyka bilan kinematik juft hosil qiladi, har bir satellit esa vodilo bilan. Oddiy kinematik juftlar soni p_b =8 : to’rtta tashqi ilashuvchi satellitlar bilan quyoshli g’ildiraklar to’rtta ichki ilashuvchi koronniy g’ildiraklar bilan oily kinematik juft hosil qiladi. Ortiqcha bog’lanishlar soni yoki ortiqcha zvenolar s=3: yuqorida aytilganidek, 3ta satellitlar 4,5 va 6 muvozanatlash, mustahkamlash va gabaritlarini kamaytirish maqsadida kiritilgan struktura bo’yicha ular ortiqcha zvenolar hisoblanadi. Chebeshev formulasiga qiymatlarni qo’yamiz:
W=3·7-2·7-8+3=2
Planetar mexanizm ikkita erkinlik darajasiga ega bo’ladi: u ikkita kirish va bitta chiqish zvenosiga ega bo’ladi. Bunday mexanizm summatora va differensial ko’rinishida bo’ladi. Summator ikkita kirish zvenosiga ega, ko’pincha markaziy g’ildirak va bitta chiqish zvenosi-vodila. Masalan, agar quyoshli g’ildirak besh marta aylansa, koronniy- 3 marta, vodilo esa 8 marta aylanadi. Summatorlar ko’pincha konusli uzatmada ega bo’lib, pragrammani boshqarish stanoklarining uzatish mexanizmida foydalaniladi.
Differensiallar bitta kirish zvenosiga ega, ko’pincha vodilo va ikkita chiqish zvenosi – markaziy g’ildiraklarga. Differensiallar summotraga o’xshab konusli uzatmaga ega bo’lib, transport mashinalarida foydalaniladi. (avtomabillar, traktorlar). O’ng va chap etaklovchi g’ildiraklar, o’lcham va yo’l sharoitiga asosan biri ikkinchisiga bog’liq bo’lmagan holatda aylanishlari mumkin. Ya’ni kam burchak tezlikda aylanadi.
Biroq texnikada esa eng keng tarqalgan mexanizmlardan planetar mexanizmlar: agar markaziy tishli g’ildirakdan biri to’xtalsa u holda, ikki erkinlik darajasiga ega mexanizm planetar reduktorga aylanadi, ya’ni bitta kirish va chiqish zvenosiga ega, erkinlik darajasi birga teng bo’lgan mexanizmga aylanadi. Planetar reduktorlar texnologik va transport mashinalarda, shu jumladan samalyot va vertalyotlarning bosh reduktori sifatida foydalaniladi.