Buxoro davlat tibbiyot instituti xalq tabobati,tibbiy biologiya va tibbiy profilaktika fakulteti

idealistik va materialistik oqim

Idealistik oqim tarafdorlari ruh birlamchi, materiya ikkilamchi, shunga ko'ra, fan va amaliyotga asoslanib, tabiat qonunlarini bilib bo'lmaydi, bu qonunlar faqat xudoga ma'lum, degan fikrni quvvatlaganlar. Bu oqim din bilan chambarchas bog'liq bo'lib, uning bevosita yoki bilvosita nazariy ifodasidir
Materialistik oqim tarafdorlari esa aksincha, barcha borliq, olam asosida materiya yotadi, hayot va nihoyat ong ham materiyaning rivojlanishi tufayli vujudga kelgan, deb ta'lim beradilar. Tabiiyot fani rivojlanishi tarixida uzoq vaqt metafizika va idealizm hukmronlik qildi. Biologiyadagi kreatsionizm va teleologiya oqimlari buning yaqqol misolidir. Kreatsionizm barcha olam, shu jumladan, organik olam vakil-lari — o'simliklar, hayvonlar va odam xudo tomonidan yaratilgan, ular o'zgarmas, qotib qolgan, deb uqtiruvchi reaksion ta'limotdir. Teleologiya oqimi esa organizmlar tuzilishidagi moslanuvchanlik xudo tomonidan yaratilgan, chunki u olamni yaratishda ma'lum maqsadlarni ko'zlagan, deb ta'kidlaydi

Tur - evolyutsiya jarayonining asosiy bug’inidir

Tirik tabiat uzining xilma-xil shakllari bilan, yani aloxida turlar sifatida namoyon buladi. Tur atamasining birinchi bor Aristotel kullagan. Bu terminning uzil-kesil karor topishi K. Liney nomi bilan boglikdir. Liney va undan keyingi biologlar turlari real sur’atda mavjud bulgan uzgarmas formalar deb e’tirof kilganlar. Ch. Darvin turlarning real mavjudligini tan olish bilan bir katorda xarakatchan tur xakida materialistik talimot yaratdi. Bu ta’limotga kura, tur tarixiy xodisadir. U paydo buladi, rivojlanadi, tula takomillashish darajasiga etadi. Sungra yashash sharoitining uzgarishi natijasida uz urnini boshka turlarga bushatib berib, butunlay yukolib ketadi, yoki uzi xam uzgarib yangi formalarni vujudga kelishi uchun asos buladi. Tur tirik materiyaning evolyutsiyasida muayyan bugin, yani aloxida. boskichdir. U populyatsiya doirasida boshlangich mikroevolyutsiya natijasida vujudga keladigan, uzining muxim morfologik, fizio logik, biokiyoviy, irsiy, ekologik va etologik xususiyatlari bilan boshka turlardan ajralib turadigan toksonomik birlikdir